از دیدگاه شما چه ملزوماتی در انتخاب پایتخت باید در نظر گرفته شود؟ و آیا مکران می‌تواند پایتخت باشد؟
برای انتخاب پایتخت یک کشور یا تغییر آن، نیازمند بررسی دقیق و در نظر گرفتن ملزومات و معیارهای مختلفی هستیم که این فرآیند می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روی ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور داشته باشد. اولین معیار را می‌توان در موقعیت جغرافیایی با در نظر گرفتن امکاناتی مثل امنیت با ضریب بالا و دوری از مرزها و مناطق پر خطر دانست که هم از نظر سیاسی، اقتصادی و نظامی می‌تواند با دسترسی به نقاط دیگر و ایجاد ارتباطات مؤثر، هماهنگی‌های بهتری با سایر نهادها و ارگان‌ها انجام داد.
موضوع بعدی در مورد وجود و ایجاد زیرساخت‌های لازم اعم از تأسیسات عمومی (آب و برق و گاز و شبکه‌های ارتباطی و…) و همچنین سیستم متمرکز و گسترش یافته حمل و نقل برای تسهیل دسترسی همه شهروندان به آن است.
در ضمن باید به شرایط اقلیمی منطقه و همچنین زیست محیطی آن با توجه به اینکه نقطه مورد نظر آیا در معرض خطرات طبیعی مثل زلزله، سیل و… با سابقه موجود قبلی، قرار گرفته است یا خیر توجه جدی داشت و اینکه مکان انتخابی دارای طراحی شهری لازم برای فضای سبز و کیفیت مناسب برای ساکنان آن بوده یا امکان ارتقاء آن وجود دارد نیز دارای حائز اهمیت است.
مطمئنا مثل همه جای دنیا، مکان انتخابی برای پایتخت باید دارای مزیت‌های لازم در جذب عوامل اقتصادی و ایجاد بسترهای لازم در ایجاد قطب اصلی اقتصاد کشور باشد و از تمرکز صنایع مختلف و آلاینده‌ها در آن به‌صورت جدی خودداری شود و از آن به عنوان مرکزیت اصلی تصمیم گیری‌ها و هماهنگی‌ها استفاده و همچنین باید ملاحظات اجتماعی و فرهنگی را طوری در آن لحاظ کرد که ضمن حفظ هویت ملی، فضایی برای همکاری و وحدت همه اقوام و مذاهب باشد.
در خصوص قسمت دوم سؤال شما، باید پاسخی منطقی و بخردانه داد و از هیجانات و جملات احساسی به‌طور جدی فاصله گرفت. می‌دانیم که وجود مکران در حاشیه دریای عمان و نزدیک به اقیانوس هند، می‌تواند ایران را به یک قطب تجاری بین‌المللی تبدیل کند و با دسترسی به آب‌های آزاد و نزدیکی به کشورهای همسایه، فرصت‌های زیادی را برای تجارت و ارتباطات بین‌المللی فراهم کند. اما در شرایط فعلی که مطالعات کافی در دست نیست، مطرح شدن این منطقه به‌عنوان گزینه‌ای برای انتقال پایتخت، چه منفعتی می‌تواند داشته باشد؟
درست است که باید به تمرکز زدایی حاد در تهران پایان و مشکلاتی مانند آلودگی، تراکم جمعیت و فشار بر زیرساخت‌ها را در تهران کاهش داد ولی نمی‌توان در کوتاه مدت و حداقل تا ده سال آینده و به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، از مکران به عنوان جایگزینی مناسب برای انتقال پایتخت نام برد مگر آنکه تمرکز بسیار گسترده همراه با مطالعات دقیق علمی و فنی و با توجه به همه جوانب محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی در نظر گرفته شود.
مکران ما با مردمانی بسیار خونگرم و با صفا و صمیمت مثال زدنی، در حال حاضر با چالش‌های بزرگ امنیتی، کمبود منابع آبی، شرایط اقلیمی، نبود راه مناسب، بهداشت ضعیف و… مواجه است که باید مسائل بزرگتری همچون اشتغال جوانان و حضور گسترده اتباع خارجی و… را هم در کنار همه موارد ریز و درشت دیگر در نظر گرفت. در ضمن، تاریخچه مدیریت ضعیف در توسعه سواحل مکران نشان می‌دهد که تغییرات مدیریتی متعدد نتوانسته به یک برنامه منسجم برای توسعه این منطقه منجر شوند. این نوع نابسامانی‌ها می‌تواند مانع از تحقق اهداف انتقال پایتخت شده و همه برنامه‌ها را تحت تأثیر خود قرار دهد. نبود مدیریت واحد در تصمیم گیری‌ها و نداشتن طرح چشم انداز کوتاه و بلند مدت در هیچ دوره زمانی، نشان از عدم توجه و نبود مسئولیت‌های متمرکز در این منطقه بوده که همه اینها نشان از عدم کارآیی مدیریت متعهد و مطلوب در این منطقه است.
اما اگر همه این چالش‌ها و معایب را برطرف نماییم و زیرساخت‌های مدرن یک شهر پایتختی را ایجاد کنیم، آن وقت است که می‌توان با چشم‌اندازی روشن و اراده سیاسی، همراه با اجماع عمومی، برای جابه‌جایی موفقیت‌آمیز و استقرار پایتخت جدید در مکران، پیش قدم شد.
چالش‌های انتخاب مکران به عنوان پایتخت از دیدگاه شما چیست؟
انتقال پایتخت به هر مکان دیگری، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌ها از جمله جاده‌ها، فرودگاه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و… دارد که ایجاد این زیرساخت‌ها باید با مدیریت مناسب و توجه به فرهنگ بومی و نیازهای ساکنان محلی در فرآیند توسعه آن انجام شود تا از بروز تنش‌های اجتماعی جلوگیری و همچنین ضمن رعایت اصل حفاظت از محیط زیست، از آسیب‌های زیست‌محیطی و فراتر از آن که گریبانگیر کلان شهرهای ایران شده است نیز اجتناب شود.
مکران هنوز از زیرساخت‌های کافی برای تبدیل شدن به پایتخت برخوردار نیست و این برخورداری، نیاز به توسعه سیستم‌های حمل و نقل، خدمات شهری، امکانات بهداشتی و آموزشی دارد. در ضمن، مکران در نزدیکی مرزهای پاکستان قرار دارد و این نزدیکی با توجه به حوادث سال‌های اخیر اعم از گروگان گیری و شهادت تعدادی از مرزبانان و هموطنان عزیزمان، می‌تواند مسائل امنیتی را افزایش دهد. در کشورهای خاورمیانه، معمولاً پایتخت‌ها در مکان‌هایی دور از مرزها قرار دارند تا از بروز بحران‌های امنیتی جلوگیری شود.
یکی از چالش‌های موجود، شرایط آب و هوایی در مکران، شامل گرما و رطوبت بالاست که ممکن است زندگی روزمره را دشوار کند. فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای مقابله با این چالش‌ها، مانند سیستم‌های تهویه و آبرسانی، هزینه‌بر خواهد بود. همچنین باید یادآوری کرد که مکران ضمن واقع شدن در جنوب شرقی ایران، فاصله زیادی از بسیاری از شهرهای مرکزی و شمالی کشور دارد. این مسئله می‌تواند برای ارتباطات و دسترسی سایر نقاط کشور به پایتخت، چالش‌برانگیز باشد.
از آنجا که مکران هم سیستان و بلوچستان و هم دو شهر جاسک و سیریک در هرمزگان را شامل می‌شود به نظر شما کدام مناطق بیشتر مد نظر دولت است؟
دولت هنوز مشخص نکرده است که دقیقاً کدام بخش از مکران یا حتی کدام نقطه از کشور به‌عنوان گزینه جدی برای انتقال پایتخت مطرح است. از هرمزگان تا شرق چابهار، مناطق مختلفی مطرح می‌شوند، اما مطالعات دقیق برای ارزیابی توان این مناطق و چالش‌های پیش روی آن‌ها هنوز انجام نشده است. می‌دانیم که مکران در مجموع به مناطق ساحلی و جنوبی سیستان و بلوچستان و هم دو شهر جاسک و سیریک در هرمزگان گفته می‌شود که اگر با همه بررسی‌های میدانی و تحقیقات خاص ژئوپولتیکی، مناطق یاد شده را در نظر بگیریم، بندر جاسک را می‌توان به عنوان یک بندر استراتژیک و به عنوان بهترین انتخاب در این زمینه معرفی کرد. اما این فقط یک فرض است که باید بصورت دقیق درباره آن اندیشیده شود. بطوریکه در کنار موقعیت خاص اقتصادی و نظامی آن، باید به نگرانی هایی در زمینه حساسیت به تغییرات اقلیمی مثل احتمال بالا آمدن سطح آب دریا و زیر آب رفتن مناطق گسترده‌ای از سواحل و یا به فرسایش سواحل به دلیل ساختار زمین‌شناسی آن که می تواند به عنوان تهدیدی برای ایجاد زیرساخت های جدید باشد، بطور جدی توجه کرد. در ضمن باید به کاهش بارندگی و خشک شدن رودخانه‌ها که موجب ایجاد کانون‌های جدید ریزگرد در همه مناطق مکران و دشت‌های اطراف آن شده است نیز با دید تخصصی توجه شود.
نظر نهایی شما نسبت به انتقال احتمالی پایتخت به مکران چیست؟
می‌توان طرح انتقال پایتخت را به هر منطقه‌ای انجام داد ولی با مدیریت دقیق و مطالعات به مراتب دقیق‌تر که مردم هم به نوعی در انتخاب آن، امکان نظردهی و تصمیم را داشته باشند. مکران می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد و شاید هم گزینه برتر اما در صورتی که اول به توسعه و ارتقاء مکران اقدام شود و سپس نسبت به تراز یک شهر پایتختی مورد سنجش و ارزیابی دقیق قرار گیرد.
