یکی از ویژگی‌های بارز سواحل کرواسی این است که در طول این سواحل در مجموع، 1246 جزیره‌های بزرگ و کوچک و صخره‌های کوتاه و بلند وجود دارد. دریای آدریاتیک ، بخشی از دریای مدیترانه است که بین خط ساحلی شرقی ایتالیا و خط ساحلی کشورهای شبه جزیره بالکان شامل اسلوونی، کرواسی، بوسنی و هرزگوین، مونته نگرو و آلبانی، قرار گرفته است. سواحل و جزایر کرواسی طولانی ترین سواحل آدریاتیک در میان کشورهای بالکان را دارد و از ایستریا و کوارنر در شمال تا دالماسی در جنوب امتداد دارند که دارای آب و هوایی مدیترانه ای است، البته معمولاً در شمال آدریاتیک، درجه هوا چندین درجه خنک تر از جنوب می‌باشد. در تابستان دمای هوا در طول ساحل بین ۲۴ تا ۲۶ درجه سانتیگراد می‌باشد که بسیار مطبوع و دلپذیر است. این درجه در مناطق شمالی ایستریا در حدود ۲۲ درجه سانتی گراد می‌باشد. در فصل زمستان شاهد دمای ساحل شمالی در حدود ۲ درجه سانتی گراد و در سواحل جنوبی ۹ درجه سانتی گراد می‌باشیم.
از نظر ساختار کشوری، منطقه آدریاتیک کرواسی شامل شهرستان‌های ایستریا، پریموریه-گورسکی کوتار، لیکا-سنج، زادار، شیبنیک-کنین، اسپلیت-دالماسی و دوبرونیک-نرتوا می‌باشد. بزرگترین شهرهای ساحلی کرواسی شهرهای اسپلیت، ریه کا، زادار، پولا، دوبرونیک و شیبنیک هستند که از جمله شهرهای مهم کشور کرواسی محسوب می‌شوند. بزرگترین جزایر کرواسی را هم جزایر کرس، کرک، براچ، هوار، پاگ، کورچولا، دوگو اوتوک، ملجت، ویس و راب شامل می‌شوند که بسیار در صنعت توریسم این کشور تاثیر گذارند.
الف) گردشگری و توریسم دریایی عامل مهم توسعه اقتصادی در کرواسی
- تاریخچه
گردشگری یکی از مهم ترین و تاثیر گذار ترین شاخه‌های اقتصادی در کرواسی است که بسیار از دریا و سواحل کرواسی تاثیر می‌گیرد. تاریخچه گردشگری در کرواسی به اواسط قرن نوزدهم یعنی حدود سال ۱۸۵۰ برمی‌گردد. در آن دوره یعنی از نیمه دوم قرن نوزدهم تا جنگ جهانی اول، مسیرهای جاده ای و ریلی ساخته شدند و کشتی بخار معرفی شد. اما مسیرهای دریای آدریاتیک در فاصله زمانی بین دو جنگ جهانی شکل گرفتند و گردشگری در کرواسی با آنها رونق گرفت و در همان سالها به طور متوسط سالانه یک میلیون گردشگر از این مناطق دیدن می‌کردند. پس از جنگ جهانی دوم، زیرساخت های گردشگری که در دوران جنگ از بین رفته بودند، مجددا شروع به بازسازی کردند و روند ملی شدن آغاز شد. در همان زمان، پارک های ملی و پارک های طبیعی شروع به تأسیس کردند و جشنواره‌های نمایشی، فیلم و موسیقی آغاز شدند. جشنواره بزرگ تابستانی دوبرونیک، جشنواره تابستانی اسپلیت، جشنواره فیلم پولا و امثال آنها که این روزها بسیار رونق دارند، شروع شان به همان دوران بر می‌گردد. سال ۱۹۷۹ نقطه عطفی در صنعت گردشگری کرواسی بود، زیرا در آن سال اولین مکان‌های کرواسی یعنی کاخ دیوکلتیان در شهر ساحلی اسپلیت، شهر قدیمی ساحلی دوبرونیک و پارک ملی وطبیعی پلیتویس در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
در آغاز دهه ۱۹۹۰، با تغییر سیاستها و خصوصی سازی شرکت های گردشگری، ساختار مالکیت تغییر کرد. در طول جنگ های بالکان، به دلیل خطر جنگ و مسدود شدن راه‌های مواصلاتی با مناطق ساحلی، گردشگری کرواسی عملاً از بین رفت اما پس از سال ۱۹۹۵ و به ویژه پس از سال ۲۰۰۰، با رشد زیر ساخت ها، افزایش اقامتگاه‌های توریستی، توسعه صنعت دریایی ، کرواسی سال به سال با رشد شدیدی در تعداد گردشگران خارجی روبرو بوده است و این روزها این کشورها جزو مقاصد جدید گردشگری جهان قرار گرفته است.
- گردشگری و تاثیر آن بر اقتصاد کرواسی
به عنوان یک شاخه اقتصادی، گردشگری مهمترین بخش در تولید ناخالص داخلی کرواسی محسوب می‌شود. کرواسی از منظر سهم گردشگری در کل تولید ناخالص داخلی، دومین کشور در جهان است و تنها یک کشور یعنی ماکائو از این منظر از آن بالاتر است. این دقیقاً همان چیزی است که این کشور را در موقعیتی قرار می دهد که بیش از سایر رقبا در جنوب شرقی اروپا و همچنین کل اتحادیه اروپا به گردشگری وابسته باشد. از آنجایی که گردشگری فعالیت اولیه در جمهوری کرواسی است، درآمد حاصل از گردشگری مهمترین بخش تولید ناخالص داخلی این کشور بحساب می آید.
بر اساس داده‌های بانک ملی کرواسی در سال ۲۰۲۳، کرواسی با ۱۴.۶ میلیارد یورو رشد قابل توجهی در درآمد توریستی در کل سال داشته است که ۱۹.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می دهد و در مقایسه با سال ۲۰۲۲، 1.49 میلیارد یورو یا ۱۱.۴ درصد افزایش داشته است.
- توریسم دریایی:
اگرچه طبیعت زیبا و متنوع، پارکها، جنگلها، آبشارها ، کوه‌ها، توریسم سلامت، آب گرم، آب درمانی ، غدای خوب و رنگارنگ؛ و تا حدودی ارزانی از جمله دلایل مهم رشد گردشگر در کشور کرواسی است، ولی همچنان مهمترین عامل رشد و جذابیت صنعت گردشگری در کشور کرواسی، ساحل های زیبا، جزایر متنوع، کروز، قایق سواری، فعالیت های آبی، غذاهای دریایی و هر آنچه به توریسم دریایی مربوط می‌شود، می‌باشد. سواحل و دریای کرواسی دارایی‌های ملی کلیدی هستند که به طور قابل توجهی به اقتصاد این کشور کمک می‌کنند و به کرواسی بعنوان یک مقصد گردشگری جذاب، مزیت رقابتی می‌بخشند.
سال ۲۰۱۹ را باید سال اوج توریسم در کرواسی در نظر گرفت. این کشور در این سال با ۲۰.۷ میلیون ورودی و ۱۰۸.۶ میلیون اقامت شبانه، رکورد زد گرچه این روند با شروع کرونا دچار اختلال شد. بعد از سه سال رکود در گردشگری ، کرواسی مجددا در ریل تصاعدی تعداد گردشگر قرار گرفته است، بطوریکه در سال ۲۰۲۳ این کشور شاهد ورود ۱۹.۵۸ میلیون گردشگر و اقامت شبانه ۹۳ میلیونی بوده که در مقایسه با سال ۲۰۲۲، ۹.۷ درصد در ورود گردشگر و ۲.۶ درصد در اقامت گردشگران رشد داشته است. در سال ۲۰۲۲ اگرچه در مقایسه با سال ۲۰۱۹ ، از منظر ورود گردشگر، کرواسی ۰.۴ درصد کاهش داشت، اما از نظر اقامت شبانه، شاهد رشد ۱.۲ درصدی بود. بنظر کرواسی سال به سال در حال رشد توریسم است و پیش بینی‌ها در سال ۲۰۲۴ ، ورود حدود ۲۵ میلیون گردشگر را نشان می دهد است که در صورت تحقق، یک رکورد جدید بحساب خواهد آمد.
در این رابطه نگاه آماری به شهر ها و مناطق ساحلی کرواسی، خالی از فایده نمی‌باشد:
در شهرستان ایستریا بیشترین ورود گردشگر و اقامت یک شبه در سال ۲۰۲۳ به دست آمد، یعنی ۴.۸ میلیون ورودی که ۲۴.۸ درصد کل ورودی‌ها در کشور و ۲۸.۱ میلیون اقامت شبانه که ۳۰.۴ درصد کل اقامت های شبانه را تشکیل می داد. در مقایسه با سال ۲۰۲۲، شهرستان ایستریا شاهد ۵.۴ درصد ورود بیشتر و ۱.۶ درصد اقامت بیشتر در یک شب بود. پس از شهرستان ایستریا، شهرستان اسپلیت-دالماتیا با ۳.۶ میلیون ورود و ۱۷.۸ میلیون اقامت شبانه و شهرستان پریمورجه-گورسکی کوتار با ۳.۱ میلیون ورودی و ۱۵.۶ میلیون اقامت شبانه، در رتبه‌های بعدی قرار داشتند.
| Domestic tourists | Foreign tourists | ||||
| Destination | Overnight stays | Arrivals | Destination | Overnight stays | Arrivals |
| Vir | ۱.۳۷۰.۹۰۹ | ۴۰.۷۷۹ | Rovinj | ۴.۰۲۷.۴۱۱ | ۶۶۳.۵۳۰ |
| Crikvenica | ۴۹۰.۴۰۳ | ۷۳.۷۳۶ | Dubrovnik | ۳.۷۰۶.۳۷۳ | ۱.۱۷۲.۵۶۷ |
| Zagreb | ۴۸۹.۲۱۸ | ۲۶۵.۹۹۳ | Poreč | ۳.۲۵۱.۰۶۹ | ۵۷۲.۲۵۳ |
| Mali Lošinj | ۳۱۱.۲۱۷ | ۵۱.۶۹۰ | Umag | ۲.۹۴۶.۷۹۱ | ۸۶۴.۷۰۹ |
| Zadar | ۳۱۱.۱۶۹ | ۹۸.۲۱۲ | Split | ۲.۷۷۷.۱۷۲ | ۸۶۴.۷۰۹ |
| Vodice | ۲۸۶.۱۵۵ | ۶۵.۰۲۸ | Medulin | ۲.۷۲۶.۱۰۵ | ۴۲۳.۰۷۴ |
| Novalja | ۲۸۳.۶۵۰ | ۲۹.۵۰۳ | Zagreb | ۲.۰۵۲.۴۴۲ | ۱.۰۴۱.۳۸۰ |
| Šibenik | ۲۸۲.۸۱۱ | ۶۷.۵۲۲ | Zadar | ۱.۹۸۸.۸۳۸ | ۵۱۷.۴۹۶ |
| Biograd na Moru | ۲۴۵.۴۴۰ | ۴۸.۹۵۴ | Funtana | ۱.۹۷۲.۲۸۷ | ۲۸۲.۰۷۰ |
| Rovinj | ۲۳۱.۹۷۳ | ۷۶.۲۰۳ | Pula | ۱.۹۲۶.۷۶۱ | ۳۸۷.۴۷۳ |
شهر زیبای ساحلی رووینی، با ۴.۱ میلیون شب اقامت، بیشترین اقامت شبانه را در کرواسی داشته است، پس از آن شهر دریایی دوبرونیک با ۳.۸ میلیون اقامت شبانه و سپس شهر ساحلی پورچ با ۳.۲ میلیون شب اقامت در رتبه‌های بعدی قرار دارند. علاوه بر گردشگران خارجی که بیشترین اقامت شبانه را در شهرهای رووینی، دوبرونیک، پورچ، اسپلیت، مدولین و اوماگ داشته اند، گردشگران داخلی بیشترین اقامت شبانه را در شهر های کریکونیکا، زادار، وودیس، مالی لوشینج، رووینی و بیوگراد نا مورو سپری کرده اند. این آمار کاملا نشان می دهد که چگونه کشور کرواسی در صنعت توریسم و گردشگری خود متاثر از دریا و گردشگری دریایی و آبی است.
- بنادر کرواسی، صنایع و گردشگری دریایی:
جمهوری کرواسی دارای شش بندر بین المللی با اهمیت گردشگری، اقتصادی و تجاری است که عبارتند از بنادر ریه کا، زادار ، شیبنیک، اسپلیت، پلوچه و دوبروونیک. این بنادر هم از منظر جابجایی و انبار کالا و انرژی دارای اهمیت تجاری هستند و هم از منظر توریستی و جابجایی مسافر، از اهمیت وافر گردشگری برخوردارند.
در سال ۲۰۲۳، تعداد کشتی‌های کروز عبوری خارجی از بنادر و آبهای دریای آدریاتیک کرواسی به رقم ۸۵ رسید، که افزایش ۲.۲ درصدی داشته و نسبت به سال ۲۰۲۲ ، این کشتی‌ها ۳۷.۱ درصد مسافران بیشتری را جابجا کرده و به کرواسی آورده اند. علاوه بر این در سال ۲۰۲۳ کشتی‌های مسافربری خارجی زمان بیشتری را در کرواسی سپری کردند، که نسبت به سال ۲۰۲۲، ۱۱.۳ درصد بیشتر بوده است. این توقف ها در بنادر کرواسی ، در بندر دوبرونیک (۴۷۵ بازدید و توقف) ، بندر اسپلیت (۳۰۰ بازدید و توقف)، بندر زادار (۱۶۰ بازدید و توقف)، بندر هوار (۱۱۰ بازدید و توقف)، بندر کورچولا (۱۰۱ بازدید و توقف) ، بندر شیبنیک (۸۹ بازدید و توقف) و بندر رووینی (۶۳ بازدید و توقف) بوده است.
در سال ۲۰۲۳، درآمد کل در بنادر گردشگری دریایی در دریای آدریاتیک کرواسی معادل با ۱۶۱ میلیون یورو (بدون مالیات بر ارزش افزوده) ، ۱۲.۱ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ بیشتر بوده است. بیشترین بخش این درآمد از طریق اجاره لنگرهاه‌ها بدست آمده است. در این سال همه شهرستان‌های آدریاتیک شاهد افزایش درآمد حاصل از گردشگری دریایی بودند. بیشترین افزایش با ۱۹.۶ درصد مربوط به شهر دوبرونیک-نرتوا و پس از آن شهر زادار با ۱۵.۶ درصد افزایش بوده است.
اگرچه در سه ماهه اول سال جاری یعنی سال ۲۰۲۴ ، طبق داده‌های جمع‌آوری‌شده، نسبت به سه ماهه اول سال ۲۰۲۳ در بنادر کرواسی، از منظر وزنی یک چهارم کمتر کالا معامله شده است، اما بنادر همچنان نقطه قوت کرواسی در تجارت دریایی بحساب می آیند.
| Total turnover of goods (tons) in the first quarter of 2024 | ||
| Ploče | ۱ ۰۴۸ ۰۸۱ | |
| Rijeka | ۹۷۱ ۷۴۴ | |
| Omišalj | ۷۷۶ ۱۳۱ | |
| Bakar | ۷۲۳ ۰۷۱ | |
| Split | ۵۷۷ ۱۵۵ |
- بنادر اصلی کرواسی:
بندر ریه کا: یک بندر در حال توسعه با حوضه‌های بندری است که در انواع محموله‌های مختلف تخصص دارد. در مجموع ۳۹ اسکله در این بندر برای پذیرش تانکرها، کشتی‌های باری، کشتی‌های کانتینری و کشتی‌های مسافربری وجود دارد. یک ترمینال بزرگ دراین بندر برای محموله‌های مایع با دو اسکله تانکر وجود دارد که می‌تواند میزبان بزرگ ترین نفتکش ها باشد. بندر ریه کا دارای دو پایانه کانتینری بزرگ یعنی پایانه کانتینری دریای عمیق زاگرب و پایانه کانتینری دروازه آدریاتیک است. گیت وی مهم ترین پروژه شرکت بهره برداری بندر ریه کا در پایانه دریای عمیق زاگرب است که می‌تواند کشتی‌های کانتینری در هر اندازه ای را در یک اسکله مستقیم به طول ۶۸۰ متر بپذیرد. ترمینال آدریاتیک گیت در حمل و نقل کانتینرها تخصص دارد و مساحت آن ۱۷ هکتار است. سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در هر دو پایانه کانتینری در چند سال گذشته انجام شده است که در راستای تکمیل اسکله‌ها، زیرساخت‌های راه‌آهن برای اتصال ریه کا به سرزمین‌های داخلی و افزایش ظرفیت‌های پایانه بوده است.
بندر پلوچه: بندر پلوچه برای جمهوری کرواسی اهمیت اقتصادی بین المللی دارد زیرا دروازه اصلی کریدور حمل و نقل پان-اروپایی Vc است. از سال ۲۰۰۵، این بندر توسط شرکت کشتیرانی Luka Ploče Ltd اداره می‌شود و وظیفه بارگیری، تخلیه، حمل و نقل و ذخیره کالا را بر عهده دارد. مجموع ظرفیت جابجایی سالانه بندر پلوچه بیش از ۵ میلیون تن محموله عمومی و فله تخمین زده شده است، در حالی که ظرفیت کل ذخیره محموله مایع آن حدود ۶۰۰ هزار تن است. بندر پلوچه در مجموع ۲۳۰ هکتار زمین را پوشش می دهد و دارای پایانه‌های مختلف برای بارهای عمومی، محموله‌های فله، محموله‌های مایع و محموله‌های تخصصی، انبارها، مناطقی برای توسعه آینده و پایانه‌های مسافربری است. به دلیل موقعیت های ژئواستراتژیک آن و سرمایه گذاری‌های جدید، این بندر در نقشه جهانی بنادری گنجانده شده است که قابلیت پذیرش کشتی‌های سایز دماغه را دارد. این بندر دروازه آبی بسیاری از محصولات وارداتی بوسنی و هرزگوین و صربستان است.
بندر زادار: بندر زادار با ترمینال های مسافربری خود و ایجاد ارتباط بین پایانه‌های کشتی در امتداد سواحل کرواسی و به طور کلی در امتداد سواحل آدریاتیک و مدیترانه، نقش مهمی در توسعه گردشگری در کرواسی و انتقال گردشکران دارد. اداره بندر زادار، مناطق بندری شامل بنادر مسافری زادار – شهر قدیمی و گاژنیکا، بندر باری گاژنیکا و بندر ماهیگیری Vela Lamjana Kali را اداره می‌کند. در مجموع بندر زادار گردش مالی سالیانه حدوداً 2.7 میلیون مسافر و ۴۳۰ هزار وسیله نقلیه و بیش از ۳۰۰ هزار تن تردد بار را دارد. از زمان افتتاح بندر مسافربری جدید در گاژنیکا، به ویژه در ترافیک بین‌المللی کشتی‌ها در سفرهای رفت و برگشت و همچنین در ترافیک داخلی مسافران و وسایل نقلیه، رشد شدیدی ثبت شده است.
بندر شیبنیک:. بندر شیبنیک دارای سه پایانه است که عمدتاً برای حمل و نقل محموله‌های فله و عمومی در ترافیک بین المللی و همچنین برای انتقال فسفات خام و الوار استفاده می‌شود. این بندر دارای کشتی‌های مسافربری بین‌المللی و داخلی و کشتی‌های کروز تا ارتفاع ۲۴۰ متری می‌باشد.
بندر اسپلیت: ترافیک سالانه بندر اسپلیت به بیش از ۵ میلیون مسافر و ۷۳۰ هزار وسیله نقلیه داخلی و خارجی رسیده است و این روند طی سالیان متمادی به طور مستمر افزایش یافته و تمایل به افزایش آن همچنان وجود دارد. اگرچه مهمترین هدف این بندر شناخته شدن بعنوان بندر درجه اول کرواسی در ارائه خدمات به مسافران و انتقال مسافر است، اما این بندر در کنار آن در بخش بار و ترافیک باری نیزدر حال رقابت با سایر بنادر است. سال گذشته، ۵ میلیون و ۸۵۶ هزار و ۳۳۵ مسافر و ۹۸۹ هزار و ۸۴۲ وسیله نقلیه از بندر مسافری اسپلیت عبور کردند که در مقایسه با سال ۲۰۲۲ ، تردد مسافران ده درصد و ترافیک وسایل نقلیه، هشت درصد رشد را نشان می دهد. بندر اسپلیت دارای چهار ترمینال برای حمل محموله‌های فله، بارهای عمومی، کانتینرها و بارهای خودرو و وسایل نقلیه می‌باشد.
بندر گروژ ( دوبروونیک):
شهر دوبروونیک، توریستی ترین و تاریخی ترین شهر کرواسی است. بندر گروژ، بندر مسافری دریایی بین المللی شهر دوبرونیک است. این بندر، دهمین بندر جهان و سومین بندر مدیترانه از نظر تعداد مسافری است که در سفرهای دریایی یک روزه به مقصدی سفر می‌کنند. ماهیت این بندر بیشتر مسافری است.
ب) شیلات و محصولات دریایی
یکی از جنبه‌های اقتصاد دریایی کرواسی، صنعت شیلات ، صید و ماهی گیری و محصولات دریایی است. آبهای ماهیگیری و صید جمهوری کرواسی به ۱۱ منطقه دریایی (A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K) بر اساس مقدار و تنوع محصولات و موجودات دریایی آن منطقه تقسیم بندی شده است. ارگانیسم ها مناطق A (سواحل غربی ایستریا)، E (خلیج ریه کا، کوارنر، کوارنیک و کانال ولبیت) و C (آدریاتیک میانی عمیق و بیشتر حوضه یابوچکا، جزایر اسوتاک، بیشوو، ویس و پالاگروزا) بیشترین بهره برداری را در صنعت ماهی گیری کرواسی دارند.
مجموع صید ماهیان دریایی و سایر موجودات دریایی (خرچنگ سانان ، صدف ها و سرپایان) در سال ۲۰۲۳ بالغ بر ۵۵۱۸۷ تن بوده که نسبت به سال ۲۰۲۲ که ۶۲۶۶۱ تن صید شده بود، ۱۱.۹ درصد کمتر شده است. بیشترین صید دریایی کرواسی گروه ماهی‌های آبی کوچک است که در سال ۲۰۲۳ ، ۴۹۰۰۰ تن معادل 88.7 درصد از کل صید را تشکیل داده است. در میان ماهی‌های آبی کوچک، ساردین با ۵۷ درصد از کل صید بیشترین میزان را دارد. ۳۴۰۵ تن ماهی سفید، ۲۹۵ تن ماهی آبی بزرگ، ۲۹۵ تن ماهی تن، ۱۰۷۴ تن خرچنگ و 665 تن سرپایان در سال ۲۰۲۳ در این کشور صید گردیده است.
طی سال های اخیر با کاهش شدید صید ماهای به دلیل محدودیت های اعمال شده در صید توسط اتحادیه اروپا به منظور تجدید ذخایر ماهی در کرواسی مواجه بوده ایم که این امر، هم قیمت ماهی و غذاهای دریایی را در داخل افزایش داده است و هم در کاهش صادرات وزنی آن موثر بوده است.
در سال ۲۰۲۳، کل صادرات بخش ماهیگیری بالغ بر ۳۳۴.۵ میلیون یورو بوده که نسبت به سال قبل از آن ۷ درصد از نظر پولی رشد داشته است. بیشترین ماهی و محصولات شیلات کرواسی در این سال به ایتالیا به ارزش ۱۰۶.۳ میلیون یورو (۳۲ درصد)، به ژاپن ۴۹.۵ میلیون یورو (۱۳ درصد) و اسپانیا ۴۱.۷ میلیون یورو (۱۲.۵ درصد) صادر شده است. اگرچه اعتقاد بر این است که کرواسی به عنوان یک کشور صادرکننده در مورد محصولات دریایی شناخته می‌شود، اما همچنان ۷۰ درصد ماهی مصرف شده در کرواسی با واردات تامین می‌شود.
ج) صنایع کشتی سازی کرواسی، دوران نزول و امید به آینده
کرواسی تبحر و سابقه طولانی در صنعت کشتی و قایق سازی دارد. قرنها دولت مستقل دوبرونیک، بواسطه نیروی دریایی قوی و صنایع دریایی کار آمد ، حکم رانی می‌کرده است. در دوران یوگسلاوی سابق، صنایع دریایی آن کشور در بخش کرواسی آن فعال و برقرار بوده است. در آن سالها نظام دولتی ، سرمایه عظیمی در بخش سازی کرده بود و این بخش رونق بسیاری داشت.
کشور کرواسی دارای پنج کارخانه بزرگ کشتی سازی بزرگ بود که یا خود مستقل اداره می‌شدند یا تحت مالکیت شرکت دیگری فعالیت می‌کردند. از آن کشتی‌سازان بزرگ پس از آخرین موج بازسازی، چهار کشتی ساز بزرگ همچنان باقی مانده‌اند که عبارتند از شرکت های Brodosplit در شهر اسپلیت و Brodotrogir در شهر تروگیر، شرکت ۳. Maj در بندر ریه کا ، شرکت Uljanik در شهر ساحلی پولا و شرکت پنجم یعنی شرکت Kraljevica در حال ورشکستگی است. کارخانه مهم کشتی سازی Viktor Lenac نیز وجود دارد که از کارخانه‌های بزرگتر یاد شده کوچک تر بوده و به عنوان یک کارخانه کشتی سازی جدید، بازسازی شده است.
این کشتی سازان بزرگ که در گذشته جزو شرکت هایی بودند که بیشترین درآمد و بیشترین سهم را در بخش صادرات اقتصاد کرواسی داشتند، این روز ها اوقات و شرایط سختی را سپری می‌کنند. با توجه به شرایط سخت حادث شده، اکثر آنها با بازسازی ساختار در ده سال گذشته، ساختار تولیدی خود را جایگزین کرده اند و ساخت کشتی‌های استاندارد را متوقف کرده و به سفارشات انفرادی تخصصی روی آورده اند. همه کارخانه‌های کشتی‌سازی بزرگ کرواسی با مالکیت داخلی و مدیران داخلی، پس از چندین دهه روند خصوصی‌سازی و بازسازی، به هر طریقی ورشکست شده‌اند و مالکان خارجی زیادی این روزها در کرواسی بدنبال کسب امتیاز کارخانه‌های کشتی سازی داخلی کرواسی و شریک شدن در آن می‌باشند.
شرکت کشتی سازی Uljanik در سال ۲۰۱۳ شرکت ۳. Maj را خریداری کرد اما پس از ۵ سال این شرکت دچار مشکلات مالی جدی شد و به عنوان قربانی کل این وضعیت، ۳. Maj خود را مجبور به باز پرداخت وام به Uljanik دید. در این وضعیت دولت کرواسی تصمیم به کمک مالی به 3. Maj گرفت و شرکت اولیانیک را در ورشکستگی خود رها نمود. سقوط شرکت اولیانیک بیش از ۶۰ میلیون یورو هزینه داشت و در حال حاضر اولیانیک در انتظار یک خریدار است. شرکت ۳. Maj ،یک شرکت خواهر خوانده بنام «۳. Maj 1905» را تاسیس کرد و سپس شروع به تصاحب مشاغل و قراردادای پروژه‌های جدید نمود. این شرکت در حال حاضر در انتظار خریده شدن توسط یکی از شش شرکت کشتی سازی اروپایی است که در این رابطه ابراز علاقه کرده اند. شرکت Brodosplit نیز در این سالها تلاش‌هایی را برای رویه‌های قبل ورشکستگی پشت سر گذاشته است و در حال حاضر در مرحله رفع انسداد بسر می‌برد، اگرچه همچنان سرنوشت اش نامشخص است. این شرکت کار ناتمام ساخت کشتی‌های گشت ساحلی برای دولت را در دست دارد و بدنبال تکمیل پروژه یک رزم ناو قطبی است. همچنین بازپرداخت ضمانت ۳۲ میلیون یورویی به دولت نیز بر گردن اوست. در میان این کارخانه‌های کشتی سازی بزرگ تنها استثنا شرکت Brodotrogir است که تقریبا عملیات ها و فعالیت های خود را تثبیت کرده و با توسل به “اقدامات درست” کار خود را برای دو سال آینده، تضمین کرده است.
کشتی سازی حال حاضر کرواسی تنها سایه ای از چیزی است که قبلا بوده است. این صنعت که در پایان دهه ۸۰ با سهم تقریباً سه درصدی در رتبه بندی جهانی سفارشات از نظر تناژ، در رتبه سوم قرار داشت امروزه تنها سهم ۰.۰۳ درصدی دارد. در سه دهه گذشته تعداد کارکنان بخش صنایع کشتی سازی از ۲۵۰۰۰ نفر به کمتر از ۲۰۰۰ نفر کاهش یافته و تعداد پیمانکاران فرعی آن با کاهش ۹۰ درصدی همراه بوده است. اگرچه اکثر کارخانه‌های کشتی‌سازی کرواسی با بحران دست و پنجه نرم می‌کنند، همچنان در بخشهای تحقیقاتی، برای ساخت کشتی‌هایی که هنوز به طور سنتی در کارخانه‌های کشتی‌سازی اروپایی باقی مانده‌اند، مانند کشتی‌های کروز، کشتی‌های تجاری پرورش ماهی، کشتی‌های خدمات نیروگاه‌های بادی دریایی و سایر موارد، و نیز در بخش طراحی علاقه‌های فراوانی وجود دارد. جذابیت کرواسی به عنوان یک مقصد دریایی و کشوری سنتی و تجربی در صنعت کشتی سازی، کم کم دارد توسط خارجی‌ها شناخته می‌شود و آنها صفحات جدیدی را هم برای خودشان و هم برای کشتی سازی کرواسی در حال تولید هستند. لذا بنظر می رسد هم کارخانه‌های کشتی‌سازی بزرگ در کرواسی و هم صنایع کشتی‌سازی کوچک‌تر، با سرمایه گذاری‌های خارجی جدید، فرصت‌های بیشتری را برای پروژه‌های جدید تجربه خواهند کرد و دولت کرواسی امیدوار است که این بخش از اقتصاد کرواسی که سالها مورد غفلت قرار گرفته بود، مجددا احیا و تقویت شود.
د)حمل و نقل و ذخیره سازی گاز و نفت
امنیت انرژی، انتقال و ذخیره حامل های انرژی یکی از موثر ترین عوامل بر اقتصاد کرواسی و امتیازهایی است که این کشور به واسطه سواحل و بنادر دریایی که دارد، از آن بهره می‌برد. مهمترین پروژه‌های اقتصادی ، تجاری و امنیتی مربوط به انرژی در کرواسی عبارتند از:
۱) پروژه خط لوله ایونی آدریاتیک (IAP)
خط لوله آدریاتیک آدریاتیک (IAP) یک خط لوله گاز طبیعی پیشنهادی در اروپای جنوب شرقی است که از شهر فیری در آلبانی از طریق مونته نگرو و بوسنی و هرزگوین تا اسپلیت در کرواسی کشیده می‌شود. طول کل خط لوله گاز از اسپلیت به شهر آلبانی فیری برابر با ۵۱۱ کیلومتر است. در خاک کرواسی، ساخت چهار بخش و یک ایستگاه کمپرسور در Dugopolje برنامه ریزی شده است. بخش های مذکور عبارتند از: اسپلیت – زاگوزد (۵۲ کیلومتر)، زاگوزد – پلوچه (۵۰ کیلومتر)، پلوچه – دوبرونیک (۱۰۳ کیلومتر) و دوبرونیک – پرولاکا – دوبرچ (MN) به طول ۴۷ کیلومتر. ظرفیت خط لوله گاز ۵ میلیارد مترمکعب در سال برای تامین گاز طبیعی آلبانی (۱ میلیارد مترمکعب در سال)، مونته نگرو (۰.۵ میلیارد مترمکعب در سال)، بوسنی و هرزگوین (۱ میلیارد مترمکعب در سال) و کرواسی (۲.۵ میلیارد مترمکعب در سال) برنامه ریزی شده است. اجرای این پروژه امکان گازرسانی مونته نگرو و آلبانی و همچنین بخش جنوبی کرواسی و بوسنی و هرزگوین را فراهم می‌کند. اجرای کل پروژه IAP، گشایش کریدور انرژی جدید را برای منطقه شرق و جنوب شرق اروپا و همچنین بالکان غربی در داخل کریدور گاز جنوبی (SGC) به منظور ایجاد یک مسیر جدید تامین گاز طبیعی از خاورمیانه، منطقه خزر و شرق مدیترانه بوجود می آورد.
۲) بندر پلوچه
بندر پلوچه از نظر ظرفیت مخازن و ظرفیت‌های ذخیره فرآورده‌های نفتی برای دریای آدریاتیک از اهمیت استراتژیک برخوردار است. بر اساس موافقتنامه سرمایه گذاری مشترک در توسعه یک پایانه برای ذخیره سازی و انتقال فرآورده‌های نفتی در بندر پلوچه، که بین VTTI و گروه Energija Naturalis (ENNA) در سپتامبر ۲۰۱۶ امضا شد، فاز اول یک پایانه جدید با ۵۰۰۰۰ متر مکعب مخازن فرآورده‌های نفتی ساخته شد. افتتاح ترمینال جدید محموله فله در سال ۲۰۱۹ به طور قابل توجهی رقابت پذیری بندر پلوچه را افزایش داد، زیرا اکنون این بندر می‌تواند کشتی‌های بزرگتر را در خود جای دهد و ظرفیت ذخیره سازی نیز از ۱۸۰ هزار تن به ۶۰۰ هزار تن افزایش یافته است. توزیع فرآورده‌های نفتی از طریق ترمینال در پلوچه محدودیت های موجود در رابطه با زیرساخت های توزیع فرآورده‌های نفتی و گاز مایع (LPG) برای کل منطقه را کاهش می دهد و به طور قابل توجهی به استقلال انرژی جمهوری کرواسی کمک می‌کند.
۳) JANAF و LNG کرواسی
یاناف یکی از بزرگترین شرکت های سهامی‌کرواسی است که سیستم ذخیره سازی خط لوله نفت، سیستم حمل و نقل نفت خام برای کاربران داخلی و خارجی و سیستم ذخیره سازی نفت خام و مشتقات نفت را مدیریت می‌کند. یاناف یک عامل استراتژیک مهم در امنیت عرضه نفت به پالایشگاه‌های شش کشور اروپای جنوب شرقی و مرکزی است و امروزه به عنوان خط لوله استراتژیک نفت اتحادیه اروپا شناخته می‌شود.
یکی از پایانه‌های دریافت، ذخیره و تحویل نفت خام و فرآورده‌های نفتی واقع در سواحل آدریاتیک در اومی‌شالی در جزیره کرک است. منطقه پایانه اومی‌شالی شامل دو اسکله است که برای دریافت و تخلیه تانکرهای حامل نفت خام یا فرآورده‌های نفتی در نظر گرفته شده است. مزیت اصلی این ترمینال در محافظت طبیعی آن در برابر طغیان بادهای شدید و داشتن عمق خوب تقریبا ۳۰ متری است. به همین دلیل، بندر نفتکش برای اسکان شناورها به صورت ۲۴ ساعته در تمام طول سال امن است. این بندر دارای یک منطقه ضروری است تا حتی بزرگترین تانکرهای امروزی (VLCCs/ULCCs) با حداکثر ۵۰۰۰۰۰ تناژ وزن مرده در آن جای بگیرند.
شرکت LNG کرواسی فعالیت های انرژی تنظیم شده را برای مدیریت ترمینال LNG انجام می دهد و مسئول عملیات، نگهداری و توسعه پایانه LNG واقع شده در جزیره کرک است. هدف این ترمینال تضمین تامین نیازهای انرژی کشورهای اروپای مرکزی و جنوب شرقی و افزایش امنیت تامین از طریق مسیر جدید تامین گاز طبیعی است. ظرفیت فنی پایانه ۲.۹ میلیارد متر مکعب در سال است. ترمینال LNG می‌تواند حامل های LNG را با ظرفیت بین ۳۵۰۰ مترمکعب تا ۲۶۵۰۰۰ مترمکعب بپذیرد.
| Capacity of LNGC capable of berthing at the terminal | ۳ ۵۰۰ m۳ – ۲۶۵ ۰۰۰ m۳ |
| Total LNG storage capacity | ۱۴۰ ۲۰۶ m۳ |
| Maximum transfer capacity from LNGC | ۸ ۰۰۰ m۳/h |
| Normal transfer capacity from LNG terminal to LNG vessel | ۱ ۵۰۰ m۳/h |
ه) محیط زیست و اکولوژی
سواحل و دریای کرواسی دارایی‌های ملی کلیدی هستند که به طور قابل توجهی به اقتصاد این کشور کمک می‌کنند و به کرواسی به عنوان یک مقصد گردشگری جذاب، مزیت رقابتی می‌بخشند. با این حال، دریای آدریاتیک به عنوان یک دریای نیمه بسته، به طور فزاینده ای با اثرات و پیامدهای فعالیت های اقتصادی، از جمله ردپای زیست محیطی در حال رشد سریع صنعت گردشگری آسیب پذیر تر می‌شود. این اثرات شامل آلودگی، مدیریت ناکافی زباله، زباله‌های دریایی و پلاستیک، صید بی رویه و ساخت و ساز است. صد البته روند رایج تغییرات آب و هوایی هم این فشارها را تشدید خواهد کرد. پیامدهای گردشگری انبوه بسیار مخرب و نابود کننده است. این فرایند می‌تواند زیرساخت های محلی مانند جمع آوری زباله و خدمات بازیافت را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین گردشگری انبوه می‌تواند باعث از بین رفتن تنوع زیستی و آلودگی‌های هوا، دریا و آب های زیرزمینی شود. زیستگاه‌های ساحلی به ویژه به دلیل ساخت و ساز، پر کردن، زباله‌های شهری و فعالیت های تفریحی مختلف در معرض تهدید هستند.
تغییرات فزاینده آب و هوایی در حال حاضر بر افزایش رویدادهای شدید آب و هوایی در کرواسی، افزایش سطح دریا و فرسایش سواحل دریا تأثیر می‌گذارن. همچنین زیرساخت سواحل را از بین می‌برد و بر جذابیت آنها تأثیر می‌گذارد. بارهای وارده بر اکوسیستم های دریایی و در نتیجه کاهش تنوع زیستی، بر توسعه اقتصادی و همچنین جامعه تأثیر می‌گذارد. از بین رفتن تنوع زیستی و کاهش خدمات اکوسیستمی همانطور که می‌تواند تأثیرات مستقیمی‌بر سلامت انسان داشته باشد، بر تأمین منابع درآمد نیز تأثیر می‌گذارد.
و) ابتکارات و برنامه‌ها
سرمایه گذاری‌ها، برنامه ریزی‌ها و ابتکارات برای توسعه سواحل کرواسی و گردشگری در کرواسی بیشتر به سرمایه گذاری در بخش زیرساخت ها، هتل ها و همچنین گردشگری پایدار بر می‌گردد. بیشتر پروژه‌های مربوط به منطقه ساحلی به توسعه زیرساخت ها مرتبط است.
یکی از پروژه‌های مهم این بخش ، پروژه تکمیل بخشی از بزرگراه A7 در منطقه ایستریا، موسوم به پروژه “اپسیلون ایستریا”، است. دومین پروژه بزرگ، ادامه ساخت و ساز کنارگذر اسپلیت، از منطقه سولین به منطقه اومیش است. در کنار این پروژه‌ها، 25 پروژه بازسازی و یا ساخت بنادر و نیز ساخت زیرساخت های دسترسی در حال می‌باشند که تماما از محل اعتبارات اتحادیه اروپا تامین مالی می‌شوند. ۱۱ پروژه از آن از جمله بندر Tkon، Cres، Crikvenica، Unije، Sućuraj، Kaprije، Žigljen، Koločep، Obala kneza Domagoja در اسپلیت، Puntin در جزیره Korčula، Pučišća–Povlja اجرا شده است. منابع مالی ارائه شده برای بازه زمانی ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷ برای ادامه ساخت و ساز و بازسازی بنادر شیبنیک، اومیش، رب، پولاچیشته در کورچولا، اوبلا در لاستوو و سالا در دوگی اوتوک سرمایه گذاری خواهد شد. بزرگترین پروژه در تاریخ بندر اسپلیت به ارزش ۵۰ میلیون یورو ساخته شده از یک بندر اضافی Stinice است که نشان دهنده بهبود قابل توجه زیرساخت های حمل و نقل و بهینه سازی جریان بار و مسافر در اسپلیت بویژه در طول فصل تابستان که بسیار پر ترافیک است، می‌باشد.
در سال جاری تفاهم نامه ای بین وزارت گردشگری و ورزش و سازمان جهانی گردشگری (زیر نظر سازمان ملل متحد) در مورد همکاری متقابل و ایجاد مرکز گردشگری پایدار در کرواسی به امضا رسید. سازمان گردشگری سازمان ملل و این وزارتخانه در اجرای ابتکارها و پروژه‌های برنامه ریزی شده با تمرکز بر تحقیقات و توسعه مرتبط با سیاست های پایدار در صنعت گردشگری ، ترویج گردشگری پایدار و تدوین دستورالعمل ها و توصیه‌ها برای توسعه گردشگری پایدار، همکاری خواهند کرد. همچنین ، کرواسی یک طرح استراتژیک برای اجرای چارچوب جدید توسعه گردشگری پایدار به منظور بالا بردن کیفیت کار و زندگی جمعیت محلی و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی جامعه کرواسی به عنوان یک کل به نام “استراتژی توسعه گردشگری پایدار تا سال ۲۰۳۰” تدوین کرده است. نه تنها امنیت و حفظ محیط زیست مهم است، بلکه جلوگیری از روندهای منفی استفاده بیش از حد از فضا و فصلی که بیشتر گردشگری کرواسی بر اساس آن استوار است نیز اهمیت دارد. کرواسی مصمم است به گردشگری پایدار و توسعه کلی اقتصادی و اجتماعی کرواسی کمک کند و همچنین شرایط زندگی و کار ساکنانش را از طریق چهار هدف استراتژیک کلیدی یعنی رسیدن به گردشگری در تمام طول سال و متوازن کردن مناطق گردشگری. حفظ محیط زیست، فضا و اقلیم؛ ایجاد گردشگری رقابتی و نوآورانه؛ و تحقق گردشگری پایدار، بهبود بخشد.
بانک سرمایه گذاری اروپا و صندوق سرمایه گذاری اروپا (EIF)، همکاری‌های متقابلی را با کشورهای عضو اتحادیه در زمینه اقتصاد آبی پایدار شروع کرده است. این مؤسسات در تأمین منابع مالی لازم برای کاهش آلودگی در دریاهای اروپا و حمایت از سرمایه گذاری در نوآوری آبی و اقتصاد زیستی آبی همکاری خواهند کرد. صندوق جدید دریانوردی، ماهیگیری و آبزی پروری اروپا، به ویژه پلتفرم BlueInvest و صندوق جدید BlueInvest نیز از انتقال به زنجیره‌های ارزش پایدارتر مبتنی بر فعالیت های اقیانوسی، دریایی و ساحلی حمایت می‌کند. برای اطمینان از تأمین مالی بیشتر برای این تحول، کمیسیون از کشورهای عضو خواسته است تا سرمایه‌گذاری در اقتصاد آبی پایدار اروپا تا سال ۲۰۲۷ را لحاظ کنند.
Sources: Croatian Bureau of Statistics
Ministry of the Sea, Transport and Infrastructure
Croatian National Tourist Board
