|
نویسنده: محمدمهدی دستوری، فانوس دریا |
تنگه هرمز، باریکه‌ای در جنوب ایران، نه‌تنها یک آبراه بلکه شریان اصلی انرژی جهان است. با عبور بیش از ۳۰ درصد نفت صادراتی دنیا از این مسیر، اهمیت آن فراتر از مرزهای اقتصادی رفته و به کانون رقابت‌های ژئوپلیتیکی تبدیل شده است. در شرایطی که تنش‌ها در این منطقه به اوج می‌رسد، تنگه هرمز می‌تواند هم تهدیدی جدی باشد و هم فرصتی برای توسعه و همکاری‌های منطقه‌ای.
تنگه هرمز؛ باریکه‌ای که نبض جهان را در دست دارد
در جنوب ایران، جایی که خلیج فارس آرام‌آرام به دریای عمان می‌پیوندد، تنگه‌ای وجود دارد که جهان را وادار می‌کند به آن چشم بدوزد. تنگه هرمز، تنها یک آبراه نیست؛ بلکه شریان اصلی انرژی جهان است. هر کشتی نفت‌کش که از این گذرگاه عبور می‌کند، بخشی از اقتصاد جهانی را جابه‌جا می‌کند.
با نگاهی به نقشه، تنگه هرمز باریکی ساده به‌نظر می‌رسد، اما حقیقت این است که کمتر جایی در کره زمین به این اندازه تعیین‌کننده است. عبور روزانه میلیون‌ها بشکه نفت و میلیاردها متر مکعب گاز از این مسیر، آن را به یکی از حساس‌ترین نقاط ژئوپلیتیکی تبدیل کرده است.
مسیر انرژی، میدان رقابت
بیش از ۳۰ درصد از نفت صادراتی جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند. کشورهای تولیدکننده نفت حاشیه خلیج فارس – از جمله ایران، عربستان، عراق، کویت، قطر و امارات – به این آبراه وابسته‌اند. کوچک‌ترین تهدیدی در این منطقه کافی است تا قیمت نفت در بازارهای جهانی به لرزه بیفتد.
اما اهمیت تنگه فقط اقتصادی نیست. این تنگه، جایی است که قدرت‌ها در سکوت با هم صف‌آرایی می‌کنند. ناوهای نظامی آمریکا، بریتانیا و برخی کشورهای دیگر به بهانه «امنیت کشتیرانی» در اطراف آن حضور دارند. اما ایران، به‌عنوان کشوری که سواحل شمالی تنگه را در اختیار دارد، همواره تأکید کرده که امنیت این منطقه باید توسط کشورهای منطقه تأمین شود، نه بیگانگان.
ابزار سیاست و اهرم بازدارندگی
در سال‌های اخیر، تنگه هرمز بارها وارد تیتر نخست رسانه‌ها شده؛ از حمله به نفتکش‌ها گرفته تا تهدیدهای لفظی میان قدرت‌ها. هر بار که تنش بالا می‌رود، نگاه‌ها دوباره به این آبراه باریک دوخته می‌شود. ایران بارها نشان داده که اگر منافعش تهدید شود، توانایی دارد مسیر عبور نفت را محدود یا مسدود کند؛ تهدیدی که نه‌فقط در حد شعار، بلکه پشتوانه عملیاتی نیز دارد.
برای ایران، تنگه هرمز تنها یک مسیر عبور نیست، بلکه بخشی از هویت راهبردی کشور است. کنترل بر آن در دل دکترین دفاعی ایران جای دارد.
فرصتی فراتر از تهدید
در کنار تمام تهدیدها و حساسیت‌ها، تنگه هرمز می‌تواند به فرصتی بزرگ بدل شود. توسعه زیرساخت‌های بندری، انرژی، حمل‌ونقل دریایی و حتی گردشگری در مناطق جنوبی ایران، از جمله قشم، بندرعباس و بندر جاسک، می‌تواند جایگاه اقتصادی کشور را ارتقا دهد. در دنیایی که اهمیت انرژی همچنان بالاست، ایران می‌تواند از تنگه هرمز نه به‌عنوان نقطه فشار، بلکه به‌عنوان نقطه اتصال استفاده کند.
جمع‌بندی
تنگه هرمز، فانوسی است در دل خلیج فارس؛ نوری که هم هشدار می‌دهد و هم راه را نشان می‌دهد. اگر سیاست، امنیت و توسعه در کنار هم دیده شوند، این تنگه می‌تواند نه‌تنها شاهرگ انرژی بلکه نبض آینده منطقه باشد.