|
نویسنده: شکیلا لشکری، سردبیر فانوس دریا |
ساخت لنج در جنوب ایران نه‌فقط یک مهارت فنی، بلکه بخشی از فرهنگ، هویت و زیست اجتماعی مردم ساحل‌نشین بوده است. استادکاران لنج‌ساز که طی نسل‌ها این دانش بومی را سینه‌به‌سینه منتقل کرده‌اند، امروز با چالشی جدی روبرو هستند: عدم حضور جوانان در این حرفه به دلیل نبود مسیر رسمی آموزشی و بی‌توجهی نهادهای آموزشی و صنعتی.
صنعت لنج‌سازی؛ میراثی که مدرسه ندارد
ناپیوستگی نسلی؛ پایان یک هنر زنده؟
در گذشته، پدران و پدربزرگ‌ها در کنار ساحل، چکش به دست، شاگردانی را تربیت می‌کردند که روزی خود استاد می‌شدند. امروز اما این زنجیره انتقال دانش سنتی گسسته شده است. جوانان به‌دلیل عدم آشنایی با ظرافت‌ها، ارزش‌ها و آینده این صنعت، رغبتی به ورود به آن ندارند. در نبود سازوکار آموزشی مشخص، میراثی چندصدساله در حال خاموشی است.
خلأ نظام آموزشی رسمی
با وجود اهمیت فرهنگی، هنری و اقتصادی لنج‌سازی، هیچ نهاد دانشگاهی، فنی‌وحرفه‌ای یا هنرستانی برنامه‌ای مشخص برای آموزش علمی و مهارتی این صنعت ارائه نمی‌دهد. حتی در استان‌هایی همچون هرمزگان، بوشهر و خوزستان که لنج‌سازی بخشی از هویت منطقه است، نظام آموزشی نقشی در حفظ یا توسعه آن ندارد.
نتایج بی‌توجهی: کاهش کیفیت و بی‌اعتمادی
نبود آموزش رسمی منجر به کاهش کیفیت ساخت، بی‌اعتمادی به ایمنی و کارایی لنج‌ها، و حتی تضعیف جایگاه آن‌ها در بازارهای منطقه‌ای شده است. از سوی دیگر، ورود فناوری‌های جدید بدون پشتوانه آموزش تخصصی و بومی‌سازی، منجر به تداخل میان سنت و نوآوری شده و روند تولید را مختل کرده است.
راهکارهای احیای آموزش لنج‌سازی
- راه‌اندازی رشته‌ها و گرایش‌های دانشگاهی و مهارتی در حوزه ساخت لنج و صنایع وابسته
تلفیق دانش بومی با علوم جدید می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد رشته‌هایی میان‌رشته‌ای در حوزه مهندسی دریا، صنایع چوب، طراحی سنتی و فناوری‌های ساخت شود. - ایجاد هنرستان‌های تخصصی با محوریت آموزش مهارت‌های دریایی و لنج‌سازی
در استان‌های جنوبی، هنرستان‌های فنی می‌توانند به‌صورت کارگاهی، آموزش عملی ساخت لنج و تعمیر آن را به نوجوانان علاقه‌مند ارائه دهند. - مستندسازی دانش استادکاران سنتی برای تدوین سرفصل‌های آموزشی
ثبت روایت‌ها، نقشه‌ها، ابزارها و شیوه‌های سنتی لنج‌سازی گام نخست در ایجاد یک مرجع آموزشی استاندارد خواهد بود.
جمع‌بندی
بدون حضور نسل جدید در صنعت لنج‌سازی، نه‌تنها یک صنعت، بلکه بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی ایران در معرض نابودی قرار می‌گیرد. اگر آموزش رسمی و نظام‌مند در این حوزه شکل نگیرد، آینده‌ای برای این هنر زنده متصور نیست. اکنون زمان آن رسیده است که با عزمی جدی، لنج‌سازی را از انزوا بیرون آورد و جایگاه شایسته‌اش را در نظام آموزشی و توسعه‌ای کشور احیا کرد.
