|
نویسنده: احسان عسکری، فانوس دریا |
لنج‌سازی سنتی در بنادر جنوبی ایران از جمله قشم، لافت، کنگ و بوشهر، همواره نمادی از دانش بومی، تجربه نسل‌به‌نسل و فرهنگ دریایی ایرانی بوده است. اما امروز در جهان متحول فناوری، این صنعت در حال فرسایش است و اگر نتواند با علم روز هم‌راستا شود، به تدریج از صحنه اقتصاد و فرهنگ دریایی حذف خواهد شد. زمان آن فرا رسیده تا این میراث ارزشمند نه فقط به‌عنوان یک هنر اصیل، بلکه به‌عنوان یک ظرفیت فنی–اقتصادی با زبان روز بازتعریف شود.
چرا بازتعریف ضروری است؟
لنج‌سازی سنتی تاکنون بر پایه تجربیات شفاهی، ابزارهای ابتدایی و مصالح محدود مانند چوب و میخ استوار بوده است. با افزایش رقابت جهانی در ساخت شناور، به‌ویژه با حضور غول‌های صنعتی منطقه مانند چین، هند و امارات، تکیه صرف بر شیوه‌های سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای امروز نیست. فرسودگی ناوگان، کاهش بهره‌وری، دشواری در تامین مواد اولیه و نداشتن استانداردهای ایمنی، از چالش‌هایی است که کارگاه‌های لنج‌سازی را به لبه تعطیلی کشانده است.
فناوری به‌جای تهدید، فرصتی بی‌بدیل است
ورود فناوری‌های جدید مانند طراحی دیجیتال (CAD)، مهندسی مواد، مدل‌سازی هیدرودینامیک و سیستم‌های نیروی محرکه سبز، می‌تواند صنعت لنج‌سازی را وارد مرحله‌ای تازه کند. جایگزینی چوب‌های کمیاب با مواد کامپوزیتی مقاوم، استفاده از نرم‌افزارهای شبیه‌سازی برای طراحی دقیق‌تر بدنه و پیشرانه، نصب سامانه‌های ناوبری دیجیتال، و حتی طراحی موتورهای برقی یا هیبریدی، همگی می‌توانند بهره‌وری و ایمنی لنج‌های بومی را ارتقا دهند.
پیوند سنت با نوآوری؛ بدون حذف هویت
هدف از بازتعریف، جایگزینی سنت با فناوری نیست، بلکه آمیختن دانش بومی با دانش مدرن است. هویت فرهنگی، زیبایی‌شناسی و ساختار اجتماعی لنج‌ها باید حفظ شود؛ اما در چارچوبی که قابلیت رقابت در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز فراهم آورد. ترکیب معماری سنتی لنج با طراحی مهندسی‌شده، می‌تواند نمونه‌ای ایرانی از “نوآوری مبتنی بر فرهنگ” را رقم بزند.
مسیر پیش‌رو: حمایت و آموزش
تحقق این بازتعریف نیازمند طراحی یک نقشه راه ملی است. دولت باید با حمایت از کارگاه‌های سنتی، تأمین تسهیلات مالی و آموزشی، ایجاد مراکز نوآوری دریایی و پیوند دانشگاه‌ها با سازندگان محلی، این گذار را تسهیل کند. آموزش نیروی انسانی، ثبت دانش بومی و تدوین استانداردهای فنی بومی‌شده، از دیگر گام‌های کلیدی این مسیر است.
جمع‌بندی
لنج‌سازی سنتی ایران، به‌عنوان بخشی از هویت و قدرت نرم دریایی کشور، نباید در مسیر فراموشی قرار گیرد. این صنعت می‌تواند با تکیه بر فناوری، از گذشته‌ای پرافتخار به آینده‌ای رقابتی و پایدار عبور کند. اکنون بیش از همیشه، زمان آن رسیده تا “لنج ایرانی” با تلفیق سنت و تکنولوژی، دوباره بر آب‌های خلیج فارس بدرخشد.
