|
نویسنده: احسان عسکری، فانوس دریا |
در دنیای امروز که کشتی‌های غول‌پیکر و فناوری‌های دیجیتال در تجارت بین‌الملل حرف اول را می‌زنند، هنوز هم لنج‌های سنتی در بنادر جنوبی ایران نقشی زنده و پررنگ ایفا می‌کنند. این شناورهای چوبی که با دانش بومی ساخته می‌شوند، تاریخچه‌ای کهن از روابط بازرگانی و فرهنگی میان ایران و همسایگان جنوبی و شرقی‌اش را در دل خود جای داده‌اند. تجارت سنتی از طریق لنج‌ها، پیوندی انسانی، اقتصادی و فرهنگی را میان بندرهای خلیج فارس و کرانه‌های اقیانوس هند برقرار کرده که هنوز هم با وجود چالش‌ها، ادامه دارد.
پیوند تاریخی با شبه‌قاره و شبه‌جزیره عربستان
نقش لنج‌ها در تجارت سنتی ایران با امارات، عمان و هند، ریشه در تاریخ هزاران ساله تعاملات دریایی در منطقه دارد. از قرون وسطی تا دوره صفوی و قاجار، کالاهایی چون خرما، ادویه، منسوجات، چوب، صدف، مروارید و محصولات کشاورزی در مسیرهای آبی بین بندرهای جنوبی ایران و کشورهای یادشده مبادله می‌شد. بندر کنگ، قشم، لافت و بوشهر به‌عنوان مبادی اصلی این تجارت شناخته می‌شدند. از سوی دیگر، بنادری چون دبی، مسقط و بمبئی نیز حلقه‌های مهم این زنجیره بودند.
کارکردهای تجاری چندجانبه لنج‌ها
لنج‌ها به دلیل ظرفیت متوسط، هزینه پایین نگهداری، امکان پهلوگیری در بنادر کم‌عمق و انعطاف‌پذیری در مسیرهای کوتاه‌برد، همواره جایگاه خود را در تجارت سنتی حفظ کرده‌اند. آن‌ها در تجارت چمدانی، حمل کالای جزئی، اقلام خوراکی، ابزارآلات و حتی دام نقش ایفا کرده و امکان برقراری روابط مستقیم بین تجار محلی و بازارهای خارجی را فراهم می‌آورند. ساختار غیررسمی این تبادلات، گاه باعث پویایی در اقتصاد خرد و تأمین معیشت هزاران خانواده در دو سوی آب‌ها شده است.
تعامل فرهنگی در سایه تجارت لنجی
نقش لنج‌ها تنها به حمل کالا محدود نمی‌شود؛ آن‌ها در طول زمان، بستری برای تعامل فرهنگی نیز بوده‌اند. موسیقی، زبان، پوشش، خوراک و حتی روابط خانوادگی در دو سوی خلیج فارس و سواحل غربی هند، گواه این تبادل تمدنی است. بسیاری از خانواده‌های ساکن جنوب ایران، روابط خویشاوندی یا تجاری دیرینه با ساکنان هند و کشورهای عربی دارند که بخش عمده‌ای از آن، از مسیر دریا و لنج‌ها شکل گرفته است.
تهدیدها و فرصت‌های پیش‌رو
با وجود این نقش تاریخی، لنج‌ها امروزه با چالش‌هایی از جمله فرسودگی، سخت‌گیری‌های گمرکی، رقابت با کشتی‌های مدرن، فقدان زیرساخت‌های بندری و نبود بیمه مناسب مواجه‌اند. در مقابل، حمایت هدفمند از لنج‌ها می‌تواند زمینه‌ساز توسعه دیپلماسی اقتصادی، گردشگری دریایی و صادرات خدمات فنی و دریایی شود. دولت‌ها می‌توانند با تعریف چارچوب‌های مشخص، از این ظرفیت بومی در جهت تقویت اقتصاد منطقه‌ای بهره ببرند.
جمع‌بندی
لنج‌ها فقط وسیله‌ای برای حمل بار نیستند، بلکه ستون فقرات تجارت سنتی و پل‌های زنده میان فرهنگ‌های منطقه‌اند. حفظ و احیای این میراث زنده، نه‌تنها به معنای پاسداشت تاریخ دریایی ایران است، بلکه فرصتی برای بهره‌برداری هوشمندانه از ظرفیت‌های منطقه‌ای در عصر نوین تجارت به شمار می‌رود.
