|
نویسنده: احسان عسکری، فانوس دریا |
لنج‌سازی سنتی در ایران، نه‌تنها یک فعالیت اقتصادی بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی جنوب کشور است. کارگاه‌های لنج‌سازی در قشم، لافت، بندر کنگ، بوشهر و دیگر شهرهای ساحلی، صدها سال است که محمل اشتغال، آموزش استاد-شاگردی، و تولید دانش فنی بومی بوده‌اند. اما امروز، این مراکز تولیدی با بحران‌های عمیق اقتصادی روبرو هستند که ادامه مسیر را برایشان دشوار و گاه غیرممکن کرده است.
افزایش بی‌رویه هزینه‌ها
یکی از اصلی‌ترین مشکلات کارگاه‌های لنج‌سازی، افزایش شدید و بی‌ثبات هزینه‌های مواد اولیه است. چوب‌های وارداتی با کیفیت مورد استفاده در بدنه لنج‌ها، مانند ساج، چنار یا نیبَن، عمدتاً از خارج از کشور تأمین می‌شوند. نوسانات نرخ ارز، تحریم‌ها و محدودیت‌های وارداتی موجب شده‌اند تا قیمت این مواد بعضاً تا سه برابر افزایش یابد.
از سوی دیگر، تورم در بازار داخلی، هزینه دستمزد کارگران، سوخت، حمل‌ونقل و تجهیزات جانبی را نیز به شدت بالا برده است. این افزایش قیمت‌ها بدون وجود هیچ‌گونه حمایت دولتی یا تسهیلات بانکی مناسب، فشار مضاعفی بر دوش صاحبان کارگاه‌ها وارد می‌کند.
نبود تقاضای پایدار
در گذشته، سفارش ساخت لنج از سوی بازرگانان محلی و کشورهای همسایه، بازار پویایی را برای کارگاه‌ها فراهم می‌کرد. اما با ظهور شناورهای فایبرگلاس ارزان‌تر و وارداتی و محدودیت‌های اعمال‌شده بر تردد لنج‌های چوبی، تقاضا برای ساخت لنج‌های سنتی به شدت کاهش یافته است. این روند منجر به رکود بازار، تعطیلی برخی کارگاه‌ها و خروج نیروی انسانی ماهر از این حرفه شده است.
ضعف زیرساخت‌های مالی و بیمه‌ای
کارگاه‌های لنج‌سازی اغلب به‌صورت سنتی و بدون ثبت رسمی فعالیت می‌کنند. این مسأله باعث می‌شود نتوانند از تسهیلات بانکی یا طرح‌های حمایتی دولت بهره‌مند شوند. از طرفی نبود بیمه مناسب برای سازه‌ها، تجهیزات، و حتی کارگران، خطرپذیری این شغل را بالا برده و امنیت اقتصادی آن را پایین آورده است.
راهکارها و ضرورت حمایت فوری
احیای اقتصادی کارگاه‌های لنج‌سازی نیازمند بسته‌ای از سیاست‌های حمایتی است. اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت بانکی، تخصیص یارانه برای واردات چوب و مواد اولیه، ایجاد بازار صادراتی پایدار در کشورهای خلیج فارس و شرق آفریقا، و شناسنامه‌دار کردن رسمی این کارگاه‌ها می‌تواند نقطه شروعی برای بازگرداندن رونق به این صنعت باشد.
همچنین ایجاد نهادهای تخصصی برای استانداردسازی و صدور گواهی کیفی، حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و حمایت از بازاریابی حرفه‌ای در سطح منطقه‌ای می‌تواند لنج‌سازی ایران را دوباره به یکی از مزیت‌های اقتصادی جنوب کشور تبدیل کند.
نتیجه‌گیری
کارگاه‌های لنج‌سازی سنتی، نگین گمشده اقتصاد محلی جنوب هستند. بدون توجه به مشکلات اقتصادی آنان، نه‌تنها بخشی از اشتغال پایدار و تولید داخلی از دست خواهد رفت، بلکه میراثی فرهنگی نیز رو به خاموشی خواهد گذاشت. اکنون زمان آن فرا رسیده که تصمیم‌گیران، این بخش را جدی بگیرند و با نگاهی راهبردی، از خاموشی صدای چکش و رنده در سواحل جنوب جلوگیری کنند.
