به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، از طرف دیگر برخی گزارش‌ها حاکی است که در سه‌سال گذشته رشد تولید گاز به ۲درصد کاهش پیدا کرده که این میزان بسیار کمتر از رشد ۵درصدی یک‌دهه قبل است. از طرف دیگر، مصرف به‌شدت افزایش پیدا کرده است. زیرساخت‌های فرسوده به‌ویژه در میدان گازی پارس‌جنوبی که ۷۵درصد از گاز ایران را تولید می‌کند، تشدید می‌کند. همچنین تحریم‌ها دسترسی ایران را به فناوری‌های پیشرفته و متخصصان محدود کرده است. کارشناسان برآورد می‌کنند که ایران برای احیای بخش نفت و گاز خود به ۲۵۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. ایران با وجود داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز جهان، با بحران انرژی مواجه است. در پاسخ به این کمبودها، شرکت ملی نفت ایران و شرکت گازپروم روسیه، در ماه جولای ۲۰۲۲ تفاهم‌نام‌ای به ارزش ۴۰میلیارد دلار با هدف تسهیل توسعه میادین نفت و گاز کشور امضا
کردند.
در سفر بهمن‌ماه سال‌جاری مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به مسکو نیز توافق‌نامه جدیدی برای واردات گاز روسیه از طریق آذربایجان بین روسیه و ایران امضا شد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از گفتوگو با پزشکیان اعلام کرد که ساخت خط لوله گاز از روسیه به ایران در حال انجام است. پوتین گفت: کریدور شمال-جنوب و خط لوله گاز به ایران دوپروژه در حال انجام هستند که بسیار مهم و جذاب هستند. رئیس‌جمهور روسیه همچنین گفت که در مورد سطوح بالقوه تحویل گاز، فکر می‌کنیم باید با مقادیر متوسط، تا ۲میلیارد مترمکعب شروع کنیم و در نهایت میزان گاز تحویل داده‌شده به ایران را به ۵۵میلیارد مترمکعب در سال افزایش دهیم.
وضعیت تولید گاز در ایران
تولید گاز طبیعی ایران در سال‌های اخیر روندهای نوسانی را تجربه کرده است. تولید از ۲۶۲میلیارد مترمکعب در دسامبر ۲۰۲۲ به ۲۷۵میلیارد مترمکعب در دسامبر ۲۰۲۳ افزایش یافت. با این حال، ایران در پنج‌سال گذشته شاهد کاهش جزئی در تولید بوده است. چشم‌انداز آینده نیز خوش‌بینانه‌تر است. نابرابری شرایط موجود و انتظارات آینده، چالش‌های پیش‌روی بخش گاز طبیعی ایران، از جمله سرمایه‌گذاری ناکافی، محدودیت‌های تکنولوژیکی و تأثیر تحریم‌های بین‌المللی را برجسته می‌کند. با این حال، رشد پیش‌بینی‌شده نشان‌دهنده پتانسیل بهبود در صورت رسیدگی ایران به این موانع و استفاده از ذخایر عظیم خود در کنار سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی‌شده در فعالیت‌های اکتشافی و تولیدی است.
برای مقابله با کمبودهای فعلی، مقامات دولتی پیشنهاد کرده‌اند که صادرات گاز به نیروگاه‌های داخلی تغییر مسیر داده و نوسازی وسایل نقلیه و حمل‌ونقل عمومی را تشویق کنند. جواد اوجی، وزیر نفت وقت ایران، در تیرماه ۱۴۰۳ اعلام کرد که ایران روزانه ۳۰۰میلیون مترمکعب گاز روسیه را از طریق خط لوله پیش‌بینی‌شده دریای خزر وارد خواهد کرد. مقامات ایرانی امیدوارند با صادرات مجدد گاز روسیه به پاکستان، ترکیه و عراق، ایران را به‌عنوان یک هاب گازی منطقه‌ای تثبیت کنند. حجم پیش‌بینی‌شده واردات گاز روسیه نزدیک به یک‌سوم تولید روزانه ایران را تشکیل می‌دهد.
روسیه به دنبال تسخیر بازار گاز ایران
سیدمهدی حسینی، معاون پیشین امور بین‌الملل وزیر نفت نیز در گفتوگو با ایلنا، در ارزیابی صادرات گاز ترکمنستان به عراق از مسیر ایران اظهار داشت: ما در حوزه تولید و صادرات گاز باید به دورتر نگاه کرده و به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که برنامه‌ها روی آینده ما اثر سوء نداشته باشد. ما یکی از بزرگان گازی دنیا هستیم که اگر اول نباشیم از نظر ذخایر گازی دوم هستیم. این‌که این گاز در زیرِ زمین قرار دارد و ما به دلایل گوناگون از جمله تحریم‌ها، مدیریت نادرست و نبود سرمایه تنوانسته‌ایم این گاز را استخراج کنیم به این معنا نیست که تا ابد قرار نیست آن را خارج کرده و از آن استفاده کنیم. وی افزود: یک تولیدکننده گاز طبیعتا باید صادرکننده آن نیز باشد. وقتی یک کشور کوچک مانند قطر از بهره‌برداری از میدان مشترک با ما بزرگ‌ترین صادرکننده ال‌ان‌جی است، ما نیز اگر این گاز را استخراج کنیم این پتانسیل را داریم که یک صادرکننده مهم گاز در دنیا باشیم.
معاون پیشین امور بین‌الملل وزیر نفت تاکید کرد: آینده‌نگری این است که حواس‌مان به بازارهایی که در اختیار داریم؛ باشد، اکنون روس‌ها تمایل دارند بازار ما را تسخیر کنند کمااینکه تاکنون نیز این کار را کرده‌اند، ظاهرا ترکمنستان هم در نظر دارد به بازارهای اطراف ما ورود کند، ما باید مراقب بازار و مشتری‌هایمان باشیم. وی بیان کرد: البته غیر از برنامه صادرات، باید همکاری‌های ترانزیتی خود را در نیز منطقه داشته باشیم، این‌ها امتیازات خوبی است که جایگاه کشور را مرتبا در بازار نفت و گاز ارتقا می‌دهد. اگر قرار است ترکمنستان گاز را از مسیر ایران به عراق ارسال کند پروژه خوبی است، اما بحث این است که باید آلترناتیوهای مختلف را برسی کنیم. اگر گاز روسیه و ترکمنستان از مسیر ایران عبور کند و به بازارهای ما برسد، مسیر را اشتباه رفته‌ایم. اگرچه عراق برنامه‌های مفصل اکتشافی برای نفت و گاز دارد، اما میادین نفتی که در چندسال اخیر توسعه داده، میادین براون و در حال تولیدند که افزایش بازیافت می‌دهند و برای افزایش بازیافت نیاز به تزریق گاز و آب دارند که گاز ندارند و آب دجله و فرات هم جوابگوی این حجم موردنیاز به تزریق نخواهد بود، عراق برای تزریق و مصرف داخلی خود نیاز زیادی به گاز دارد، بنابراین اگر ما گاز داشته باشیم عراق یکی از بازارهای خوبی است که اکنون آن را در اختیار داریم و نباید رایگان در اختیار دیگران قرار دهیم.
خرید گاز ترکمنستان و فروش آن به ترکیه
حسینی توصیه کرد که گاز ترکمنستان را بخریم و خودمان آن را به عراق بفروشیم؛ یعنی بازار عراق متعلق به خودمان بماند نه این‌که فقط حق ترانزیت بگیریم و گاز ترکمنستان تنها از مسیر ایران به عراق فرستاده شود. این‌که گاز ترکمنستان را از مسیر ایران ترانزیت کنیم یا خودمان این گاز را خریده و به فروش برسانیم برای ما منفعت دارد، اما منافع اولی حفظ بازار است. وی گفت: اکنون بحث برسر این است که گاز از روسیه دریافت و به پاکستان صادر کنیم. پاکستان یک بازار بزرگ ماست. اگرچه همانند قرارداد کرسنت و صادرات به امارات گفته شده بود که باید با قیمت گاز صادراتی به ترکیه یکسان دیده شود، همچنان معلق مانده
است.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی ادامه داد: زمان اربکان برای امضای قرارداد گازی با ترکیه هر دوکشور اطلاعات چندانی در مورد قیمت گاز نداشتند و یک قراردادی بسته شد، اکنون قرار نیست نرخ گاز صادراتی به این کشور مبنای همه قراردادها شود، امروز تمام برنامه‌های صادراتی روی قیمت گاز صادراتی به ترکیه قفل شده و عده‌ای همچنان عنوان می‌کنند که گاز ارسالی به پاکستان که نرخ گاز را با نفت‌کوره برابر می‌خواهد، به نرخ گاز ترکیه باشد و این شدنی نیست. وی خاطرنشان کرد: در هر حال، توصیه می‌کنم ورود گاز ترکمنستان برای ارسال به عراق به صورت خریدوفروش به عراق باشد، بازار را رایگان به دیگران واگذار نکنیم.
بازنشر فانوس دریا به نقل از اقتصاد سرآمد
