گروه حمل‌ونقل-امید اسماعیلی- توسعه روابط تجاری ایران با کشورهای همسایه یکی از اولویت‌های راهبردی برای رونق بخشیدن به تجارت و بهبود وضعیت اقتصادی کشور است. در شرایط کنونی بهره گرفتن از کریدورهای تجاری یکی از برنامه‌هایی است که می‌تواند به توسعه روابط اقتصادی و حتی سیاسی میان ایران و سایر کشورهای منطقه کمک کند.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، تحولات سیاسی رخ‌داده در کشور سوریه، منطقه قفقازجنوبی را هم تحت تاثیر قرار داده و موجب شده تا ترکیه در کنار آذربایجان برای به‌دست آوردن امتیازهای ژئوپلیتیکی خیزی جدی بردارد. برخی رسانه‌های بین‌المللی اعلام کردند که از منظر ایران، دغدغه اصلی حمله غافلگیرکننده احتمالی آذربایجان- با حمایت ترکیه- به استان سیونیک‌جنوبی ارمنستان برای ایجاد کریدور جنجالی زنگزور است. این پروژه ترانزیتی که مرز زمینی ایران و ارمنستان را قطع می‌کند و از همین‌رو تهران با آن مخالف است، به‌دنبال اتصال سرزمین اصلی آذربایجان و منطقه نخجوان و همچنین ترکیه است.
تهران در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ رزمایش‌های نظامی متوالی را در نزدیکی مرزهای شمالی خود انجام داد و به‌عنوان عاملی بازدارنده در برابر جاه‌طلبی‌های باکو عمل کرد. اکنون به نظر می‌رسد که آذربایجان رویکرد خود را مجدداً بازتعریف کرده و از تغییرات ژئوپلیتیکی ناشی از جنگ روسیه در اوکراین، تغییر در دولت ایالات‌متحده و همچنین دستاوردهای ترکیه در منطقه بهره می‌برد. در شرایط فعلی ایران در حال حاضر با مجموعه‌ای از چالش‌ها در قفقازجنوبی مواجه است؛ موقعیت این کشور به دلیل تداخل منافع روسیه با آذربایجان و ترکیه پیچیده‌تر شده است. مسکو کریدور زنگزور را یک مسیر ترانزیتی جدید به ترکیه و فرصتی بالقوه برای تضعیف نفوذ غرب در منطقه می‌داند.طی روزهای گذشته محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران دیدارهایی با الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و صاحبه غفاروا، رئیس مجلس ملی این کشور داشته است. رئیس قوه مقننه کشورمان در این دیدارها بر ضرورت توسعه روابط تجاری و اقتصادی همسو با حفظ امنیت و ثبات پایداری در منطقه تاکید کرده است. موضوع تقویت سطح روابط بین‌المللی از طریق کریدور شمال- جنوب نیز یکی دیگر از موضوعاتی بوده که قالیباف بر آن تاکید داشته است.
اهمیت ترانزیت به قفقاز از طریق کریدور
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی ایران در دیدار با الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان بیان کرد: تأکید داریم امنیت منطقه قفقاز باید به دور از هرگونه دخالت خارجی تأمین شود، چراکه امروز فرصت بزرگ اقتصادی در سطح بین‌المللی از طریق کریدور شمال- جنوب فراهم شده و بر اقتصاد جهانی تأثیرگذار خواهد بود. کریدورها چه از شمال- جنوب و چه شرق- غرب از جمله حوزه‌های استراتژیکی هستند که می‌توانند فرصت‌های بزرگ اقتصادی را برای منطقه فراهم کنند و لازمه آن افزایش همکاری‌ها میان ایران، آذربایجان و روسیه است که می‌تواند تحولی شگرف در مدت زمانی بسیار کوتاه رقم بزند.
رئیس قوه مقننه کشورمان با اشاره به ملاقات خود با پوتین و طرح مباحث در حوزه کریدورهای ریلی و جاده‌ای و نیز انتقال گاز گفت: در همه این حوزه‌ها، فرصت‌هایی نهفته است که نباید آن‌ها را از دست داد، لذا توسعه روابط میان ما، می‌تواند منجربه ایجاد تحول در کشورها با استفاده از ظرفیت‌های موجود در حوزه‌های حمل‌ونقل شود. گسترش فعالیت‌های تجاری و اقتصادی میان بخش خصوصی دوکشور با استفاده از ظرفیت‌های موجود و علایق دوطرف، نیازمند تسهیل‌گری دولت‌ها برای تأمین زیرساخت‌هاست.
الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان نیز به مواضع مشترک دوکشور در راستای توسعه همکاری‌ها اشاره و بیان کرد: توسعه کریدور شمال-جنوب یکی از اقدامات مهم و مشترک میان دوکشور است که در حال پیگیری روند آن هستیم و در همین راستا جمهوری آذربایجان سرمایه‌گذاری‌های خوبی برای توسعه حوزه ریلی در هر دوطرف مرز داشته است تا حجم سالانه مبادلات تجاری نیز افزایش یابد. وی همچنین با اشاره به پیشرفت پروژه کریدور شمال- جنوب در بخش روسیه تا ۸۰درصد، عنوان کرد: پیش‌بینی‌ها بر این است که پروژه کریدور ظرف ۴سال آینده به پایان برسد و منجربه افزایش ظرفیت تبادلات تجاری از مسیر مرزها شود. صاحبه غفاروا، رئیس مجلس ملی آذربایجان نیز در دیدار با رئیس مجلس شورای اسلامی کشورمان، خاطرنشان کرد: تمایل داریم همکاری‌های بین‌المللی در روابط دوجانبه تحکیم پیدا کنند. ما ۱۵کمیسیون داریم که به اموراتی مانند حمل‌ونقل می‌پردازند و با تصویب قوانین می‌توانیم به توسعه روابط دوکشور کمک کنند. وی عنوان کرد: بر این نظر هستم که در شرایط کنونی کشورهای همسایه مانند دوکشور ایران و آذربایجان باید نزدیکی بیشتر و ارتباطات عمیق‌تری داشته باشند. غفاروا در پایان گفت: همکاری گروه‌های دوستی می‌تواند محرکی برای توسعه و تعمیق و روابط دوکشور باشد.
اهمیت توسعه روابط ایران با کشورهای قفقاز
ایران با کشورهای منطقه قفقازجنوبی همسایه است و در طول ۳۰سال گذشته همه امکانات خود را در خدمت رفاه و آسایش آن‌ها قرار داده است. در این مدت امکان تردد مردم جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق ایران فراهم شده و حتی در اوج تنش‌ها در دوره جنگ دوم قره‌باغ و فراگیری اپیدمی کرونا دچار خدشه نشده است. انرژی مورد نیاز منطقه نخجوان در طول سه‌دهه گذشته به‌صورت سوآپ از طریق ایران تامین شده و همینطور نیازمندی‌های دیگر که شرح آن‌ها به مجال دیگری نیاز دارد. با چنین گذشته‌ای، طبیعی است که نگرش‌های یکجانبه و حذفی در منطقه و بی‌اعتنایی نسبت به حقوق و منافع کشورهای همسایه دغدغه و ذهنیت‌های منفی ایجاد کرده و فضای همکاری سازنده را به رقابت و نادیده گرفتن دیگران تبدیل می‌کند که مخالف با روح همکاری و مشارکت‌جمعی است.
واقعیت این است که شرایط در منطقه قفقازجنوبی متحول شده و کشورها به‌دنبال گشایش در مسیرهای ارتباطی هستند و طبیعتا ایران از عناصر مهم شکل‌گیری نظم نوین در منطقه است. در چنین شرایطی است که کارشناسان معتقدند، دستگاه دیپلماسی ماموریت دارد تا در همین مراحل آغاز به‌کار دولت جدید در ایران که یک فرصت خوب برای گفت‌وگو و تعامل فراهم است، دیدگاه‌های خود را با کشورهای منطقه و سایر ذی‌نفعان درمیان گذاشته و یک فضای همکاری مثبت با لحاظ منافع‌جمعی ایجاد کند.
احیای روابط ایران و آذربایجان
از سال ۲۰۲۳، گفت‌وگوهای سطح بالا و همکاری در پروژه‌های جدید اقتصادی، روابط بین جمهوری آذربایجان و ایران را احیا کرده است. با این حال، تهران می‌داند که بازگشایی کریدور زنگزور می‌تواند دستاوردهای استراتژیک این کشور به‌ویژه کریدور ارس را تضعیف کند. علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران، ماه گذشته پس از سفر به آذربایجان، به ارمنستان رفت. دیدار احمدیان با علی‌اف تنها یک روز پس از تکرار موضع آذربایجان در باب بازگشایی کریدور زنگزور انجام شد. احمدیان در جریان این سفر مجدداً بر مخالفت ایران با هرگونه «تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه» تأکید کرد و گفت که «هیچ چیز نمی‌تواند روابط مستحکم بین ارمنستان و ایران را تضعیف یا تغییر دهد». تهران و ایروان نیز در حال کار روی یک سند مشارکت استراتژیک جامع هستند.
بازنشر فانوس دریا به نقل از اقتصاد سرآمد
