مناطق ساحلی به‌عنوان بستر فعالیت‌های کلان اقتصادی و اجتماعی اهمیت بسیاری دارند، به‌طوری‌که نزدیک به دوسوم جمعیت جهان در فاصله ۶۰ کیلومتری از حاشیه دریاها سکونت دارند و بیش از ۸۰ درصد شهرهای بزرگ جهان که به‌عنوان قطب‌های تجاری شناخته می‌شوند، در این مناطق قرار گرفته‌اند.
فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با دریا امروزه فراتر از فعالیت‌های سنتی همچون شیلات، گردشگری و حمل‌ونقل دریایی بوده و شامل صنایع نوظهوری مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی‌پروری، استخراج منابع دریایی و زیست‌هواشناسی دریایی می‌شود. این نقش در حوزه‌های مختلفی مانند تجارت، حمل‌ونقل، گردشگری دریایی، شیلات، بهره‌برداری از منابع طبیعی، انرژی و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دسته‌بندی می‌شود.
علاوه بر این، استفاده از سواحل و منابع آبی برای تولید انرژی، ورزش‌های آبی، گردشگری در ساحل یا اعماق دریا و آب‌درمانی از مهم‌ترین حوزه‌های اشتغال‌زایی محسوب می‌شود. به‌عنوان نمونه، ایجاد یک شغل در اقتصاد دریایی، می‌تواند به ایجاد چهار شغل جانبی منجر شود. این در حالی است که در کشور ما، بیشترین فعالیت‌های مرتبط با دریا در محدوده‌های شهری و روستایی شامل تأسیسات بندری و نظامی است که تنها پنج درصد از ظرفیت سواحل را به خود اختصاص داده‌اند و ۹۵ درصد از این ظرفیت، بدون استفاده باقی مانده است. این در حالی است که این مناطق با توجه به موقعیت راهبردی‌شان، می‌توانند با توسعه مناسب، نقش اقتصادی و سیاسی مهمی در سطح منطقه‌ای و جهانی ایفا کنند.
ظرفیت‌های دریایی ایران یکی از منابع قدرت سیاسی و اقتصادی کشور به شمار می‌آیند. به همین دلیل، کشور ما همواره به‌عنوان یک قدرت تأثیرگذار جهانی مطرح بوده و می‌تواند با برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های نوین، این جایگاه را تقویت کند. توسعه اقتصاد دریامحور یا اقتصاد آبی که در ادبیات جهانی به معنای استفاده پایدار از منابع آبی برای رشد اقتصادی، بهبود معیشت و ایجاد اشتغال است، در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
تجارت دریایی مازندران
معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران اعلام کرده است که در سال جاری بیش از سه هزار تُن کالا به ارزش یک هزار و ۴۳ میلیون دلار از کشورهای مختلف وارد این استان شده است. عمده کالاهای وارداتی شامل ذرت، جو دامی، چوب، روغن حیوانی و نباتی، محصولات شیمیایی و خوراک دام بوده که از کشورهایی مانند امارات، ترکیه، روسیه، انگلستان، عمان، آلمان و چین وارد شده‌اند.
ایران با ۵۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی، از جمله کشورهای دریایی محسوب می‌شود. اما تنها ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور از منابع دریایی تأمین می‌شود که با توجه به ظرفیت‌های موجود، رقم پایینی است. درحالی‌که کشورهایی مانند ویتنام و چین بیش از ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را از دریا تأمین می‌کنند. همچنین، ایران تنها یک درصد از اقتصاد دریایی جهان را به خود اختصاص داده است.
نقش اقتصادی سواحل در ایران
تجربه‌های موفقی در توسعه مناطق ساحلی کشور وجود داشته است. به‌عنوان مثال، توسعه بندر شهید رجایی باعث افزایش دوبرابری جمعیت بندرعباس شد و گسترش صنایع در این منطقه، جمعیت استان هرمزگان را پنج برابر کرد. اما برخی پروژه‌ها مانند منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در عسلویه به دلیل عدم توسعه پایدار، چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی زیادی به همراه داشته است.
جایگاه مازندران در اقتصاد دریایی
مازندران با داشتن ۵۵ درصد از سواحل دریای خزر و بنادر مهمی مانند بندر امیرآباد، نوشهر و فریدونکنار، ظرفیت‌های اقتصادی قابل‌توجهی دارد. بندر نوشهر که در سال ۱۳۹۰ به منطقه ویژه اقتصادی تبدیل شد، دارای ۱۱ پست اسکله است و امکان تخلیه و بارگیری انواع کالاها را فراهم می‌کند. بندر فریدونکنار نیز به‌عنوان نخستین بندر خصوصی شمال کشور، نقش مهمی در مبادلات تجاری با کشورهای حاشیه دریای خزر ایفا می‌کند.
با توجه به نقش محوری اقتصاد دریایی در توسعه کشورهای جهان، ایران نیز باید با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دریایی خود، گام‌های بلندی در مسیر توسعه اقتصادی بردارد. دولت چهاردهم نیز اولویت‌هایی را برای اجرای طرح‌های مرتبط با اقتصاد دریامحور در نظر گرفته و نظارت دقیق بر طرح‌های توسعه‌ای را به دستگاه‌های مسئول واگذار کرده است.
بازنشر فانوس دریا به نقل از اقتصاد آبی
