 | ناخدا نظام نجفی بیرگانی محقق وکارشناس ارشد دریایی |
یکی از مهمترین نیازهای امروز اقتصاد جهانی،تامین منابع غذایی انسانهاست.کیفیت غذای مصرفی هر کشوری ارتباط مستقیم با سطح آگاهی از مسائل بهداشتی وتغذیه ای ودرکنار آن توان اقتصادی مردم آن کشور دارد .اهمیت شیلات بدلیل سهم مهمی که آبزیان در تامین غذای مصرفی جامعه دارند وهمچنین نقش مهمی که در پایداری اکوسیستم ایفا می کنند روز به روز در حال گسترش هست.
فائو برای آبزی پروری در تامین غذا ،اشتغال،صادرات وارزآوری،نقش مهمی را برای آینده پیش بینی کرده است .به گونه ای که سهم محصولات غذایی دریایی پرورشی از ۴۵ درصد فعلی به ۶۲ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت .
محصولات آبزی از دیرباز کالاهایی با قدرت ارزآوری بالا شناخته شده وامروزه در تجارت جهانی سهم بزرگی را به خود اختصاص داده اند. یکی از منابع خدادادی که می تواند برای امنیت غذایی جامعه وتوسعه صادرات نفتی کشور جایگاه ویژ ه ای را به خود اختصاص دهد منابع آبزی است .لذا در این برهه زمانی که کشور ما با کمبود درآمد ارزی مواجه است ،توسعه این صنعت می تواند اقتصاد کشور را از اقتصاد تک محصولی نفت خارج کرده ودر کنار دیگر زیربخش‌های اقتصادی موجب پیشبرد اهداف کلان اقتصاد کشور نظیر کسب درآمد ارزی از طریق صادرات آبزیان ومحصولات مرتبط ،اشتغال زایی ،توسعه مناطق محروم سواحل مرزی به خصوص در جنوب کشور وهمچنین تامین پروتئین غذایی جامعه وجلوگیری از خروج ارز برای واردات گوشت گردد .
رشد تولید آبزیان در دنیا ودر سال های گذشته به صورت قابل توجهی افزایش یافته ومستمرا تولید آبزیان ومحصولات مرتبط افزایش یافته که بیانگر بازار رو به رشد حوزه شیلات وآبزی پروری است وپیش بینی شده در راستای تغییر رویکرد از صیادی به آبزی پروری ،سهم آبزی پروری از ۴۴ درصد فعلی به ۵۲ درصد ومصرف ماهی نیز از ۵۰ درصد به ۵۷ درصد در سال ۲۰۲۵ افزایش یابد .
پرورش ماهی در قفس
به طور کلی پرورش ماهی در یکی از چهارنوع محیط پرورشی شامل :استخرهای خاکی ،کانال های سیمانی مخازن وقفس ها صورت می گیرد .در حال حاضر با توجه به محدودیت های فراوان در بهره برداری از منابع آبی وبحران کم آبی و…..توجه به توسعه پرورش ماهی در قفس وجایگزینی آن با فعالیت های صیادی در اغلب کشورها آغاز شده ودر دهه گذشته به سرعت در جهان رشد وتوسعه یافته است .در حال حاضر بیش از ۶۲ کشور در زمینه پرورش آبزیان در قفس مشغول فعالیت هستند .در این ارتباط کشورهای چین ،نروژ وشیلی به ترتیب ۱۹،۲۹و۱۷ درصد از کل پرورش ماهی در قفس را به خود اختصاص داده اند .در منطقه نیز امارات وترکیه در زمینه پرورش ماهی در قفس پیشتاز هستند .در کشورهای اسکاندیناوی با سواحل کمتر از ما حدود سه میلیون تن تولید ماهی در قفس دارند در حالیکه تولید ماهی در قفس ایران در سال ۱۴۰۲ تنها سی هزار تن بوده است که نسبت به پتانسیل های موجود کشور دریایی ایران ،بسیار اندک وتاسف آور بوده است ودر عمل یک درصد از از ظرفیت قابل برنامه ریزی واستفاده کشور هست با توجه به اینکه هدف پیش بینی شده برای برای تولید ماهی در قفس در برنامه ششم توسعه ۲۰۰ هزار تن وبرای برنامه هفتم توسعه حدود ۵۰۰ هزار تن در نظر گرفته شده است که با این روند فعلی فاصله بسیاری خواهیم داشت.مهم این که اگر زیرساخت های لازم را فراهم کنیم ومنابع مالی را همراه با مشارکت بخش خصوصی داشته باشیم تا ۴/۵میلیون تن توانایی وظرفیت تولید ماهی در قفس را داریم که ضمن خودکفایی در تولید ومصرف آبزیان ،بخش زیادی را صادر وسالانه چندین میلیارد دلار درآمد ارزی خواهیم داشت .
طرح های توسعه فعلی که برای پرورش ماهی در قفس در حال انجام هستند.در راستای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به تصویب شورای اقتصاد هم رسیده اند باید تسریع وتکمیل وگسترش یابند و تولید انبوه غذای بچه ماهی ها (روتیفر)باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد که تخم آن از تایلند ومالزی با هزینه بالا وارد می شود .همچنین ساخت کامل وبیشتر قفس های ماهی باید مورد توجه باشند.
در مورد میگوی پرورشی در سال ۱۴۰۲ تنها ۶۰ هزار تن تولید داشته ایم در حالی که تنها در استان بوشهر ظرفیت های ده برابری برای تولید ماهی ومیگو در دسترس هست وبا برنامه ریزی ،سرمایه گذاری لازم ومشارکت بخش خصوصی به راحتی می توان این مهم را عملی کرد .شایان ذکر هست سرانه مصرف آبزیان در دنیا بیشتر از ۲۰ کیلوگرم ودر ایران ۱۳/۸کیلوگرم هست که نشان‌دهنده کمبود استفاده از این ماده غدایی سالم ومهم در تغذیه خانواده های ایرانی است ولازم است تا در کنار افزایش تولید برای مصرف بیشتر آبزیان فرهنگ سازی لازم از طریق وزارت بهداشت ورسانه ها صورت پذیرد.
