با توجه به اینکه چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم کشیده شد و همچنان فرصت برای ارائه برنامه‌های نامزدها درباره توسعه دریامحور ادامه دارد، نامه سرگشاده کانون دریانوردان خبره خطاب به نامزدهای ریاست جمهوری از منظر اقتصادی و ژئوپلیتیکی تحلیل می‌شود به امید اینکه پاسخ دقیق نامزدها به پرسش‌های این نامه، اذهان مردم به ویژه متخصصان این حوزه را نسبت به آینده حکمرانی و سیاست‌گذاری در حوزه دریا، حمل و نقل و ترانزیت هرچند اندک روشن کند.
به گزارش پایگاه خبری ترابران، چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به مرحله دوم کشیده شد و دو نامزد ریاست‌جمهوری باید یک هفته دیگر با هم رقابت کنند و برنامه‌های خود را برای مسائل گوناگون و بخش‌های مختلف اعلام کنند تا بتوانند آرای بیشتری را به خود اختصاص دهند. در همین زمینه، پیرو انتشار خبر «پرسش‌های هفتگانه کانون دریانوردان خبره از کاندیداهای ریاست‌جمهوری، محمد وافری، دکترای اقتصاد دریایی و مدرس دانشگاه دریایی هلند در یادداشتی برای ترابران نوشت که انتشار این نامه، اقدامی مهم و تاثیرگذار در وضعیت کنونی صنعت کشتیرانی و دریانوردی کشور است. این نامه که پس از سال‌ها سکوت کانون منتشر می‌شود، نشان‌دهنده اهمیت این دوره از انتخابات و نگرانی‌های عمیقی است که متخصصان و خبرگان دریایی نسبت به وضعیت صنعت کشتیرانی و دریانوردی کشور دارند.
این جستار بر این اساس انجام شده است که نامه کانون به نامزدهای ریاست جمهوری اقدامی ارزشمند و سندی مهم است که می‌توان از منظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی به تحلیل مضمون نامه پرداخت.
با توجه به اهمیت مسائل مطروحه بایسته است که، نامزدهای انتخابات برنامه‌های جامع و مشخصی برای پاسخ به این پرسش‌ها ارائه دهند تا بتوانند اعتماد عمومی به‌ویژه جامعه دریایی و حمل و نقل را جلب کنند. پرسش‌های هدفمند طرح شده است و پاسخ دقیق به آنها از سوی نامزدها، مردم را نسبت به آینده حکمرانی و سیاست‌گذاری در امر دریا، حمل و نقل و ترانزیت روشن خواهد کرد. در ادامه، دلایل اهمیت این انتشار و تاثیرات آن بررسی می‌شود:
اهمیت ژئوپلیتیکی و اقتصادی
چهارچوب نظری: نظریه‌های ژئوپلیتیک تاکید دارند که کشورهایی با موقعیت جغرافیایی استراتژیک، می‌توانند نقش مهمی در مسیرهای ترانزیتی منطقه‌ای و جهانی ایفا کنند.
تحلیل: ایران به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود، همواره نقش مهمی در کریدورهای ترانزیتی ایفا کرده است، اما با توسعه کریدورهای جدید بدون نقش‌آفرینی ایران، این موقعیت استراتژیک در معرض تهدید قرار گرفته است. طرح پرسش اول در نامه سرگشاده، نامزدهای ریاست جمهوری را به ارائه راهکارهایی برای بازگرداندن این نقش‌آفرینی و کاهش تهدیدات ژئوپلیتیکی ترغیب می‌کند. این امر نه‌تنها به تقویت جایگاه ایران در نقشه ترانزیتی جهانی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند منجر به افزایش درآمدهای ترانزیتی و رشد اقتصادی کشور شود. پروژه «یک کمربند، یک جاده» چین با ایجاد مسیرهای ترانزیتی جدید، نقش ترانزیتی ایران را تهدید می‌کند و نامزدهای انتخابات باید برنامه‌های خود را برای مشارکت فعال در این پروژه و سایر پروژه‌های مشابه ارائه دهند.
اهمیت مدیریت تخصصی و کارآمد و پرهیز از انتصاب مدیران صرفاً سیاسی و غیرمتخصص
چهارچوب نظری: نظریه‌های مدیریت استراتژیک و حکمرانی خوب تاکید دارند که انتخاب مدیران متخصص و با تجربه می‌تواند به بهبود عملکرد سازمان‌ها و افزایش کارایی آنها منجر شود. Governance for Development Program (GfD)، یکی از برنامه‌های تحقیقاتی جهانی است که به بررسی حکمرانی خوب و تأثیر آن بر توسعه پایدار می‌پردازد. این برنامه مدعی است که انتخاب مدیران متخصص و با تجربه می‌تواند بهبود حکمرانی و عملکرد سازمان‌ها را فراهم آورد.
Peter Drucker، مشهور به‌عنوان پدر مدیریت، در آثار متعدد خود به اهمیت مدیریت استراتژیک و نقش مدیران در موفقیت سازمان‌ها پرداخته است.
این منابع به‌طور کلی مفهومی مشترک دارند که انتخاب مدیران با تخصص و تجربه به‌عنوان یکی از عوامل اصلی در موفقیت و کارایی سازمان‌ها می‌تواند موثر باشد، زیرا این افراد قادرند استراتژی‌های مناسب را تدوین کنند، منابع را بهینه‌سازی کنند و به رهبری توانمندانه برای دستیابی به اهداف سازمانی ارائه دهند. در عین حال، اصل پاسخگویی و شفافیت در مدیریت عمومی از تئوری‌های مدیریت دولتی است که بر لزوم شایستگی و ارزیابی دقیق مدیران تاکید دارد.
تحلیل: انتخابات صرفاً سیاسی در مدیریت‌های ارشد و حتی میانی شرکت‌های کشتیرانی و سازمان بنادر و دریانوردی به‌عنوان نهاد کلیدی در صنعت کشتیرانی، نیازمند مدیریت تخصصی و کارآمد است. سوالات دوم و سوم نامه سرگشاده بر ضرورت اصلاح فرآیندهای انتصاب و تضمین به‌کارگیری مدیران متخصص و باتجربه تاکید دارند. انتصابات غیرتخصصی باعث فرسایش دارایی‌های فنی، مالی و انسانی شرکت‌های کشتیرانی شده است. برای جلوگیری از این وضعیت، باید اقداماتی برای تضمین شایستگی مدیران و جلوگیری از انتصاب مدیران سیاسی و غیرمتخصص انجام شود. ارزیابی دقیق عملکرد مدیران و پاسخگویی آنها در برابر تصمیماتشان از جمله اقدامات ضروری است. بسیاری از کشورها سیستم‌های ارزیابی عملکرد مبتنی بر KPI (شاخص‌های کلیدی عملکرد) را برای مدیران ارشد به کار می‌گیرند که می‌تواند الگویی مناسب برای ایران باشد. کشورهای موفق در صنعت کشتیرانی مانند سنگاپور و هلند از مدل‌های شفاف و مبتنی بر شایستگی، سیستم‌های ارزیابی عملکرد مبتنی بر KPI (شاخص‌های کلیدی عملکرد)، برای انتخاب مدیران استفاده می‌کنند. ایران نیز باید از این مدل‌ها الگو بگیرد تا بتواند از تجربیات موفق جهانی بهره‌مند شود.
افزایش رضایت شغلی و حفظ نیروهای متخصص
چهارچوب نظری: نظریه‌های مدیریت منابع انسانی و انگیزش شغلی تاکید دارند که توجه به نیازها و دغدغه‌های کارکنان می‌تواند به افزایش رضایت شغلی و بهره‌وری آنها منجر شود. بر اساس نظریه‌های مدیریت منابع انسانی و انگیزش به مؤلفین‌ی چون مانند پی‌تر دراکر و جان کوتر می‌توان به بیشتر به اهمیت طرح این مطالبات در نامه کانون و ضرورت یادآوری کاستی‌ها تاکید کرد.
تحلیل: انتصابات غیرتخصصی و مدیریت ضعیف باعث نارضایتی و خروج نیروهای متخصص از صنعت کشتیرانی شده است. سوالات چهارم و پنجم نامه سرگشاده به این مسائل پرداخته و نامزدها را به ارائه برنامه‌هایی برای افزایش رضایت شغلی و حفظ نیروهای متخصص ترغیب می‌کنند. این امر به بهبود عملکرد کلی صنعت کشتیرانی منجر خواهد شد. شرکت‌های بزرگ کشتیرانی مانند مرسک (Maersk) از برنامه‌های توسعه حرفه‌ای و سیستم‌های انگیزشی برای حفظ کارکنان متخصص خود استفاده می‌کنند که می‌تواند الگویی برای ایران باشد.
توسعه پایدار و محیط‌زیست
چهارچوب نظری: نظریه‌های توسعه پایدار و مدیریت محیط زیستی تاکید دارند که تعادل بین منافع اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی می‌تواند به پایداری بلندمدت صنایع منجر شود
تحلیل: سوال ششم نامه سرگشاده به ضرورت رعایت الزامات و قوانین محیط زیستی بین‌المللی در صنعت کشتیرانی پرداخته است. نامزدها باید برنامه‌های خود برای ایجاد تعادل بین منافع اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را ارائه دهند. این امر نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود تصویر بین‌المللی ایران و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی منجر شود. سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) استانداردهای محیط زیستی سخت‌گیرانه‌ای برای صنعت کشتیرانی وضع کرده که پیروی از آنها می‌تواند به پایداری بلندمدت این صنعت کمک کند.
تاثیر بر عموم جامعه و متخصصان امر
چهارچوب نظری: نظریه‌های ارتباطات جمعی و رسانه‌ها تاکید دارند که رسانه‌ها می‌توانند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی عمل کنند.
تحلیل: انتشار نامه سرگشاده در رسانه‌ها باعث می‌شود عموم جامعه و متخصصان امر از مسائل کلیدی و چالش‌های صنعت کشتیرانی آگاه شوند. این آگاهی می‌تواند به افزایش حمایت عمومی از اصلاحات ضروری و فشار بر سیاستمداران برای ارائه برنامه‌های عملی منجر شود. در کشورهای توسعه‌یافته، رسانه‌ها نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی و جلب حمایت برای مسائل کلان اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کنند.
حمایت از شرکت‌های کشتیرانی در برابر فشارهای مالی
چهارچوب نظری: تئوری‌های اقتصادی مانند تئوری فشارهای بازار (Market Failures Theory) و حمایت‌های دولتی تئوری حمایت‌های دولتی (Government Interventions Theory) تاکید دارند که حمایت مالی از صنایع استراتژیک در مواقع بحرانی می‌تواند به حفظ پایداری آنها کمک کند.
تحلیل: با توجه به نوسانات اقتصادی جهانی و تحریم‌های بین‌المللی، شرکت‌های کشتیرانی با فشارهای مالی قابل توجهی مواجه هستند. دولت باید برنامه‌هایی برای حمایت مالی از این شرکت‌ها تدوین کند که شامل ارائه تسهیلات مالی، کاهش مالیات‌ها و ایجاد صندوق‌های حمایتی است. کشورهای اروپایی در دوران بحران مالی ۲۰۰۸ برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای برای صنایع استراتژیک خود به اجرا گذاشتند که می‌تواند الگویی برای سیاست‌گذاران کشور باشد.
آگاهی عمومی و مشارکت فعالانه
چهارچوب نظری: نظریه‌های ارتباطات جمعی و رسانه‌ها تاکید دارند که رسانه‌ها می‌توانند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی عمل کنند. در کتاب آقای ارتور رای برگر (Arthur Asa Berger) به شیوه‌ها و الگوهای ارتباطات جمعی و نقش رسانه‌ها در جامعه معاصر پرداخته و با تأکید بر دیدگاه‌های بحرانی به مطالعه ارتباطات جمعی و تأثیرات آنها می‌پردازد.
تحلیل: انتشار نامه سرگشاده در رسانه‌ها باعث می‌شود عموم جامعه و متخصصان امر از مسائل کلیدی و چالش‌های صنعت کشتیرانی آگاه شوند. این آگاهی می‌تواند به افزایش حمایت عمومی از اصلاحات ضروری و فشار بر سیاستمداران برای ارائه برنامه‌های عملی منجر شود. سوالات مطرح شده در این نامه، بستری برای مشارکت فعالانه مردم در فرآیند انتخابات ایجاد می‌کند. در کشورهای توسعه‌یافته، رسانه‌ها نقش مهمی در افزایش آگاهی عمومی و جلب حمایت برای مسائل کلان اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کنند. این امر به بهبود کیفیت حکمرانی و انتخاب سیاستمداران پاسخگو منجر می‌شود.
ایجاد بستری برای مشارکت عمومی
چهارچوب نظری: ژان ل. کولینز یک نظریه‌پرداز و استاد دانشگاه معروف در حوزه‌های فلسفه سیاسی و علوم اجتماعی است و این «دموکراسی و مشارکت عمومی» تألیف ژان ل. کولینز (Jean L. Cohen) است یکی از مؤلفات برجسته او در این زمینه محسوب می‌شود. این کتاب به مطالعه نظریات دموکراسی و اهمیت مشارکت عمومی در آن می‌پردازد. نظریه‌های دموکراسی و مشارکت عمومی تاکید دارند که مشارکت فعالانه مردم در فرآیندهای تصمیم‌گیری سیاسی می‌تواند به بهبود کیفیت حکمرانی منجر شود.
تحلیل: طرح سوالات کلیدی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و انتشار آنها در رسانه‌ها، بستری برای مشارکت فعالانه عموم مردم در فرآیند انتخابات ایجاد می‌کند. این مشارکت می‌تواند به انتخاب مدیران و سیاستمدارانی که پاسخگوی نیازها و دغدغه‌های واقعی جامعه هستند، منجر شود. در بسیاری از کشورها، مشارکت فعالانه مردم در انتخابات و فرآیندهای سیاسی از طریق رسانه‌ها و بحث‌های عمومی به بهبود کیفیت تصمیم‌گیری‌های سیاسی منجر شده است. همچنین نظریه کنشگری اجتماعی چهارچوب نظری مناسبی است که می‌توان بر این اساس موضوع را تحلیل دقیق‌تر داد. نظریه کنشگری اجتماعی که توسط هربرت بلومر، جورج هربرت مید، پی‌تر برگر و توماس لوکمن ارائه می‌شود، نشان می‌دهد که گروه‌های اجتماعی می‌توانند بر رفتار و نگرش افراد تأثیر بگذارند.
در چهارچوب نظریه کنشگری اجتماعی، می‌توان به اجزای مختلف این نظریه اشاره کرد که نشان‌دهنده تأثیرات و اهمیت این انتشار در وضعیت شرکت محدود افراد در انتخابات است:
۸.۱. انگیزه‌ها و نیازهای اجتماعی
نظریه کنشگری اجتماعی تأکید دارد که افراد در جوامع متفاوت، بر اساس نیازها، انگیزه‌ها و ارزش‌های خود عمل می‌کنند. انتشار نامه سرگشاده کانون می‌تواند به‌عنوان یک عامل انگیزشی برای افراد عمل کند تا به دنبال اطلاعات بیشتر و درک بهتری از مسائل عمومی شوند. این اطلاعات می‌تواند نیازهای اجتماعی مانند توجه به مسائل ملی و حفظ منافع عمومی را تقویت کند.
۸.۲. تعاملات اجتماعی
نظریه کنشگری اجتماعی بر تعاملات بین افراد و گروه‌ها تأکید دارد. انتشار نامه و طرح سوالات کلیدی می‌تواند به عنوان یک ابزار برای تحریک تعاملات اجتماعی مؤثر باشد. این انتشار می‌تواند بر تحریک بحث و گفت‌وگو درباره مسائل کشوری و اهمیت حضور و مشارکت شهروندان در فرایند تصمیم‌گیری تأثیرگذار باشد.
۸.۳. تأثیرگذاری گروه‌های اجتماعی
چهارچوب نظری نظریه کنشگری اجتماعی نشان می‌دهد که گروه‌های اجتماعی می‌توانند بر رفتار و نگرش افراد تأثیر بگذارند. بر همین اساس، انتشار نامه سرگشاده کانون درباره مسائل حیاتی کشور می‌تواند به عنوان یک کنش اجتماعی ارزشمند و عامل تأثیرگذار بر گروه‌های مختلف جامعه عمل کند. این انتشار می‌تواند باعث ایجاد توجه و مشارکت بیشتر افراد و گروه‌های مختلف شود که در نتیجه بازخوردهای مثبتی را به همراه دارد.
سخن آخر: تحلیل فوق نشان می‌دهد انتشار نامه سرگشاده کانون دریانوردان خبره و طرح سوالات کلیدی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری اهمیت زیادی دارد. این نامه به مسائل استراتژیک صنعت کشتیرانی و دریانوردی می‌پردازد و توجه عموم و سیاستمداران را به این مسائل جلب می‌کند. انتشار به موقع این نامه مهم که به مسائل حیاتی این صنعت پرداخته، تاثیرات گسترده‌ای بر آگاهی جامعه دریایی و کشتیرانی، عموم جامعه خواهد داشت. تاثیرات این نامه ناظر بر اهمیت افزایش شفافیت و پاسخگویی، بهبود رضایت شغلی و حفظ نیروهای متخصص، افزایش آگاهی عمومی و ایجاد بستری برای مشارکت فعالانه مردم در فرآیند انتخابات است. با توجه به اهمیت مسائل مطروحه، انتشار این نامه در رسانه‌ها و طرح سوالات کلیدی از نامزدهای انتخابات کنشی ارزشمند تلقی می‌شود که می‌تواند به بهبود وضعیت صنعت کشتیرانی و دریانوردی و در نهایت به تقویت اقتصاد ملی منجر شود.
با آرزوی فردایی روشن‌تر برای ایران
