تین نیوز
محمد اسماعیل علیخانی :
در تین نیوز مطلب کوتاهی با عنوان مزیت اتصال دریای خزر به دریای سیاه؛ اتصال به دریای مدیترانه و ایجاد خط کشتیرانی در مورد اهمیت اتصال دریای خزر به دریای سیاه خواندم.
فکر می کنم این پیشنهاد کمی عجولانه و فاقد مطالعه قابل اعتنا باشد. با این حال ابتدا پاره ای داده های مهم در مورد بزرگترین دریاچه بسته جهان ( خزر ) را مرور می کنیم.
– مساحت کل حوزه آبریز ۳,۷ میلیون کیلومتر مربع ( بیش از دو برابر مساحت ایران)
– مساحت حوزه آبریز واقع در ایران ۲۵۶,۰۰۰ کیلومتر مربع
– حجم آب دریای خزر ۷۷,۸۶۰ کیلومتر مکعب
– طول محیط ۶,۵۲۵ کیلومتر
– طول ساحل ایران با ملاحظه شکستکی ها ۹۹۵ کیلومتر
– مساحت خزر باتوجه به بالا و پایین رفتن سطح آب:
بیشینه ۴۱۲,۰۰۰
کمینه ۳۷۴,۰۰۰
میانگین ۳۹۳,۰۰۰ کیلومتر مربع ( حدود مساحت کشور فرانسه)
– طول دریا ۱,۲۰۰ کیلومتر
– عرض دریا:
بیشینه ۵۵۴
کمینه ۲۰۲
میانگین ۳۱۰ کیلومتر
– عمیق ترین جا در دریا:
گودترین نقطه ( موسوم به گودال جنوبی و در نزدیکی سواحل طرف ایران ) : ۱,۱۰۰ متر
– گستره دریای خزر، گودی ها و برآمدگی های آن از شمال به جنوب:
* پلاتفرم وسیع شمالی باعمق بسیار کم ( که تمام آبرفت های رودخانه ولکا به آن میریزد و کشتی های بزرگ با راهنما از آن عبور می نمایند. شهرها و آبادی هایی که در سال های بالا بودن سطح آب در ساحل دریا واقعند، در سال های پایین رفتن آب با ساحل فاصله زیادی پیدا می کنند.
* گودی قیفی شکل میانی
با ژرفای منفی۸۰۰- متر
* بر آمدگی میانی – در جنوب گودال قیفی شکل میانی پیش گفته بالا
* گودی قیفی شکل جنوبی با ژرفای ۱,۱۰۰- متر ( گود ترین نقطه واقع در نزدیکی سواحل زمزدی فام ایران)
* خلیج قره بغاز: واقع در شرق دریای خزر که درحال حاضر در خاک جمهوری ترکمنستان قرار دارد.
– بعضی نقاط مهم در نزدیکی ساحل جنوبی: آستارا – انزلی – آستانه – لاهیجان – رامسر – عباس آباد – تنکابن – چالوس – نوشهر – نور – علمده محمود آباد – بابلسر – امیر آباد – ساری – بندر ترکمن.
– حوزه آبریز:
* مساحت کل حوزه آبریز حدود۳,۷۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع
– بعضی بنادر ورودخانه های مهم وارده به دریای خزر:
آستارا خان/ ولگا
کوما
ترکTerek
سولاک
سمور
کورا
باکو
کورا
– – – – – –
آستارا
انزلی
سفیدرود
چالوس
نوشهر
بابل
تجن
میانکاله
آشوراده
بندرترکمن
گرگان رود
اترک
– – – – – –
ترکمن باشی
امبا
اورال
– – – – – – –
تذکر: تقریبا در قسمت اعظم ساحل شرقی هیچ رودخانه ای به دریای خزر نمی ریزد
– – – – – – –
– تامین آب دریای خزر:
* ۸۰ در صد آب ورودی به دریای خزر را ولگا تامین می کند.
* شاخه اصلی ولگا ۳۷۰۰کیلومتر طول دارد و بزرگترین رودخانه قابل کشتیرانی اروپاست.
* میزان آب ورودی ولگا به دریای خزر در سال های مختلف بین ۲۰۰ الی ۴۶۰ کیلومتر مکعب ثبت شده حداقل مربوط به سال۱۹۲۶ و حداکثرمربوط به سال۱۹۷۵بوده است.
– – – – – – – – – –
سهم رودخانه ها از آب خزر به درصد:
ولگا: تقریبا۸۰
کورا: ۶
اورال:۳
ترک: ۲
بقیه رودخانه های غربی شامل: امبا، سمور، و مانند آنها مجموعا پنج و رودخانه های بخش جنوبی مشتمل بر سفیدرود، چالوس، بابل، تجن، گرگان، اترک روی هم چهار درصد
– – – – – – – – – – – –
بالا و پایین رفتن سطح آب دریای خزر:
* سطح دریای خزر در قرن گذشته تقریبا بین ۲۶ – تا ۲۹ – متر از سطح دریاهای آزاد نوسان داشته است.
تذکر: طی قرون گذشته نوسانات بیشتری ثبت شده است.
* قبلا دانستیم رودخانه ولگا ۸۰ درصد آب ورودی خزر را تامین می کند.
* بسیاری کارشناسان تغییرات سطح آب خزر را مربوط به ورودی ولگا می دانند
* بعضی تغییرات را مربوط‌به حرکت وتغییرات تکتونیکی و … می دانند
* تبخیر سالانه حدود ۳۹۵ کیلومتر مکعب ( تقریبا معادل یک متر از سطح آب دریا )
* تاقبل از سال ۱۹۸۰ خلیج قره بغاز را ظرف تعادل دریای خزر می دانستند و در شرایط بالا آمدن سطح آب متوسط ۱۵ کیلومتر مکعب آب به این دریاچه می ریخت. پس از آن سال با احداث سد دهانه خلیج بسته شد و جمهوری ترکمنستان از بستر آن نمک طبی و انواع مواد..استخراج می کند.
*میزان آب ورودی به خلیج در اوایل قرن بیستم تا ۳۰ کیلومتر مکعب هم ثبت شده بود.
در بالا چند تصویر در مورد دریای خزر نشان داده شده است.
تذکر: طی چند دهه گذشته پاور پوینتی در ۱۲۵ صفحه شامل اطلاعاتی در مورد دریای خزر و گزینه های مختلف راه ساحلی ( پروژه مکمل راه تهران – چالوس) حد فاصل رامسر – بابلسر یا حوزه نفوذ آزادراه تهران – چالوس تهیه نموده ام . این پاور پوینت طی شاید ۶ مرحله مرتبا به روز شده است.
آخرین تغییرات درسال گذشته انجام و نسخه نهایی به زودی وسیله تین نیوز شاید در چند قسمت ارائه خواهد شد.
بدین ترتیب اطلاعات فشرده ای درمورد دریای خزر ارائه شد.
– – – – – – – – – – –
امکان سنجی بسیار فشرده و اولیه اتصال دریای خزر به دریای سیاه:
– در صورت اتصال دریای سیاه به دریای خزر، سطح دریا حدود ۲۶ متر از حداکثر سطح کنونی بالاتر می آید.
خسارات وارده به ساحل طرف ایران:
به زیر آب رفتن کلیه بنادر ساختمان ها و تاسیسات ساحلی، جاده کناره موجود تا کوهپایه
– به زیر آب رفتن تمام دهکده ها و شهرک های ساحلی
– به زیر رفتن فرودگاه های رامسر، نوشهر و …
– به زیر آب رفتن بیشتر شهرهای ساحلی و حتی قسمت بزرگی از شهر رشت
در یک جمله: نابودی کامل دواستان گیلان و مازندران.
مسلما تمام بنادر و شهرهای ساحلی دیگر کشورهای ساحل خزر نیز از این تغییر سطح آب صدمه خواهند دید و بیشتر امکانات زیر بنایی پیرامون دریای خزر نابود می شود.
اگر بخواهیم این خبر را به نحو مناسب تعدیل کنیم گزینه های زیر قابل تامل است:
۱ – تعریف مسیری یا کانالی برای انتقال آب به مقدار لازم و قابل کنترل از دریای سیاه به بحر خزر برای:
الف: تثبیت سطح آن در تراز بالنسبه ثابت ( مثلا۲۶ – متر از سطح دریاهای آزاد)
ب: استفاده منظم و کنترل شده از آب مازاد برای سایر مصارف در ایران و شاید دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر
تذکر: این راه آب در قلمروی کشورهای دیگر قرار می گیرد و در شرایط بروز بحران های منطقه ای و بین المللی می تواند مشکل آفرین باشد
۲ – مقایسه گزینه خزر یا خلیج فارس در مورد تامین کمبود آب بیشتر نواحی جنوبی و مرکزی