محمد سیاح: ایــران موقعیت استراتژیکی در منطقه دارد و به همین دلیل هم شاهراه اصلی ارتباط شرق، غرب، جنوب و شمال محسوب می‌شود. از این‌رو بسیاری از کشورهای منطقه و حتی خاوردور برای رسیدن به مقاصد خود باید از ایران عبور کنند. سال‌ها این موضوع بر روال خود بود تا اینکه اخباری مبنی‌بر ساخت راه‌هایی ترانزیتی از سوی برخی از کشورهای همسایه در همکاری با سایر کشورها به‌گوش رسید و این نگرانی را تشدید کرد که ایران از مسیراصلی به مسیرفرعی بدل شود.
براساس این اخبار که رسانه‌های خارجی هم آن را پوشش دادند چین، روسیه، ترکیه و آذربایجان از جمله کشورهایی هستند که در این پروژه باهم همکاری کرده‌اند تا بتوانند با دورزدن ایران از خطرات تحریمی فرار کنند. حال اینکه روسیه، چین و ترکیه از اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران محسوب می‌شوند. با اینکه در مقاطع مختلف این موضوع از سوی مقامات جمهوری اسلامی رد شده، اما همچنان شبهاتی در این‌باره وجود دارد و این موضوع قابل‌انکار نیست. مطرح‌شدن دوباره و چندین‌باره خروج ایران از کریدوری ترانزیتی منطقه حتی اگر شانتاژ هم باشد می‌تواند به اعتبار ایران آسیب بزند و باید جلوی آن را گرفت. سعید رسولی، معاون وزیر راه و شهرسازی درباره افزایش مرزهای ریلی کشور و اتصال ارمنستان به شبکه ریلی گفت: «موضوع ترانزیت در تمام شقوق حملونقل، به‌واسطه موقعیت استراتژیک ایران در نقشه جهان و دسترسی آن به آب‌های آزاد در بنادرجنوبی و شمالی به دریای‌خزر، یک پل استراتژیک در منطقه و کریدور شرقی- غربی و شمالی- جنوبی محسوب می‌شود که کشورهای شمالی ایران را تا اروپا به خلیج‌فارس متصل می‌کند و دسترسی کشورهای همسایه محصور در خشکی را که به آب‌های آزاد برقرار می‌سازد.» او با بیان اینکه این موقعیت اقتصادی ایجاب می‌کند که حداکثر استفاده را از ظرفیت‌های ترانزیتی به‌عمل آوریم، ادامه داد: «توجه به کریدورهای ترانزیتی در بخش ریلی جزو اولویت‌های اصلی کشور است و بند ۲۵ سیاست‌های کلی برنامه ششم ابلاغی از ساو مقام معظم‌رهبری هم به‌موضوع اتصال مراکز عمده بار به شبکه ریلی تاکید دارد و در تمام اسناد بالادستی بر توسعه کریدورهای شمال و جنوب تاکید شده و این تاکیدات را با خط‌خوش نوشته‌ایم، در دفتر کار همه مدیران راه‌آهن نصب کرد‌ه‌ایم و درباره تمام این موضوعات با اولویت برنامه‌های متعددی تدوین شده‌است.» معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به افزایش اتصالات ریلی به کشورهای همسایه تاکید کرد: «خوشبختانه در حال حاضر کشورمان مرزهای متعدد ریلی با کشورهای همسایه در شرق، غرب و شمال دارد و به‌زودی با اتصال شلمچه به بصره یک مرز جدیدی به‌سمت عراق خواهیم داشت. از سوی دیگر اتصال ایران از طریق چشمه‌ثریا به ترکیه یکی دیگر از طرح‌های مهم شرکت راه‌آهن محسوب می‌شود. مطالعات این پروژه در حال انجام است و ترکیه هم برای این کار اعلام آمادگی کرده و مرز ایران و ترکیه از طریق چشمه‌ثریا دومین مرز ریلی کشورمان با ترکیه خواهد بود.»
ایجاد کریدور جدید
رسولی افزود: «در آذرماه سال گذشته شاهد افتتاح خط ریلی خواف- هرات بودیم از این مسیر افغانستان را به شبکه ریلی کشورمان متصل کردیم و این خط ریلی امکان حملونقل کالا بین دو کشور را فراهم کرده است. اگر این راه‌آهن به مزارشریف متصل شود؛ می‌توان این مسیر را به‌سمت ازبکستان، تاجیکستان و چین هدایت و یک کریدور جدید ایجاد کرد. بنابراین ایران از این سمت و از طریق ترکیه و اروپا می‌تواند نقش ترانزیتی و حملونقل ریلی را به‌وجود بیاورد.» مدیرعامل شرکت راه‌آهن درباره اهمیت حملونقل کالا از مسیر ریلی ارمنستان به روسیه توضیح داد: «در شمال کشور در ۳ شاخه اتصال ریلی شمالی- جنوبی برقرار شده است. شاخه شرقی از دریای‌خزر در مرز اینچه‌برون و در مرز سرخس اتصال ریلی ایجاد شده و از این طریق در حال مبادله کالا ما بین ترکمنستان به کشورهای حوزه cis (کشورهای مستقل مشترک‌المنافع) و در ادامه به کشور چین هستیم. خوشبختانه با وجود پاندمی‌کرونا موفق شدیم با نصب تونل‌های ضدعفونی، مرزهای ریلی را در تمام این مدت برقرار و فعال نگه‌داریم و با این اقدامات مراودات ریلی در سال گذشته با اهتمام به محدودیت‌های کرونایی و مسدودیت ۷ماهه مرز سرخس و اینچه‌برون ترانزیت از این مسیر ۲۹ درصد افزایش داشت و همچنین صادرات ریلی حدود ۵ درصد بالا رفت.»
اتصال بنادر به خطوط ریلی
رسولی با بیان اینکه در شاخه میانی از دریای‌خزر، بندر امیرآباد به شبکه ریلی متصل است و همچنین به‌زودی بندرکاسپین هم به شبکه ریلی متصل می‌شود و بنابراین امکان اتصال آن به راه‌آهن رشت ایجاد خواهد شد، ادامه داد: «در شاخه‌غربی در حال حاضر پایانه ریلی آستارا را داریم و از این طریق مراودات ریلی با کشور آذربایجان در حال انجام است، اما در این مسیر با حلقه مفقوده راه‌آهن آستارا به رشت به طول حدود ۱۶۰ کیلومتر مواجه هستیم که مانع از حمل یکسره کالا از طریق شبکه ریلی می‌شود و این تدارک را دیده‌ایم فعلا از این مسیر به صورت ترکیبی بهره‌برداری شود تا راه‌آهن آستارا-رشت به احداث برسد.» او با بیان اینکه در شاخه غربی مرز دیگری وجود دارد، اما مدت‌هاست که به‌دلیل اختلافات بین دو کشور ارمنستان و آذربایجان این مسیر تحت عنوان جلفا مسدود شده است، اضافه کرد: «ایران ظرفیت بسیارخوبی در آن پایانه دارد و گستردگی خطوط‌ریلی امکانات خوبی را فراهم آورده و این فرصت را به ما می‌دهد که از آن مرز بتوانیم با کشور همسایه مراودات داشته باشیم و از طریق «نخجوان» در ۲ شاخه؛ یکی به‌سمت ارمنستان و یکی دیگر به‌سمت باکو مسیر ریلی داشته باشیم. البته در درگیری‌های بین دو کشور بخشی از این مسیر تخریب شده و نیاز به بازسازی دارد. اخیرا به‌همراه وزیر راه و شهرسازی سفری به ارمنستان داشتیم که در این سفر در حوزه حملونقل تفاهمنامه‌هایی به امضا رسید که یکی از اسناد مشخصا بین مدیران راه‌آهن ایران و رئیس راه‌آهن ارمنستان منعقد شد که بنابر آن هردو طرف برای توسعه همکارهای ریلی و از سرگیری مبادلات ریلی در این مسیر از طریق جلفا- نخجوان- ایروان به‌سمت گرجستان و روسیه داشتیم، ابراز تمایل کردند.» معاون وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به این سوال که آیا تنش‌های قفقاز منجر به حذف ایران از کریدورهای منطقه می‌شود، تاکیدکرد: «به‌طورکلی باید بگویم، اقتصاد قواعد خودش را دارد و طبیعی است که صاحبان کالا بهترین مسیر را برای حمل کالای خود انتخاب می‌کنند. ایران با موقعیت ممتازی که در منطقه دارد، می‌تواند زمان حملونقل کالاها را به‌شدت کاهش دهد و حتی به‌لحاظ اقتصادی به‌غیر از بُعد زمان، در نرخ تعرفه می‌تواند بسیاراثرگذار باشد و ایران می‌تواند در این مسیر «منیت» ایجاد کند. ایران یکی از مسیرهایی است که همیشه مورد توجه کشورها و فعالان اقتصادی بوده و افزایش ترانزیت از مسیر ایران به همت خودمان بستگی دارد؛ اینکه تا چه حد شرایط و ظرفیت‌ها را برای توسعه ترانزیت ریلی فراهم کنیم و باید بتوانیم همکاری‌هایمان با سایر کشورها را در ایجاد کریدورهای بالا ببریم و فعالانه برخورد کنیم تا بار بیشتری به مسیرهای ایران جذب شود.»