به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، مناطق آزاد تجاری-صنعتی ایران در سال‌های اخیر با رشد قابل‌توجهی در جذب سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها روبه‌رو بوده‌اند. این مناطق در سال ۱۴۰۱ رکوردی بی‌سابقه در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی ثبت کرده‌اند که نشان‌دهنده ظرفیت بالای این مناطق برای رونق اقتصادی است. با توجه به سیاست‌های تشویقی و تسهیلات ویژه، مناطق آزاد به قطب‌های مهم تجاری و صنعتی در منطقه تبدیل شده‌اند.
آنطور که «ایمنا» منتشر کرده است، مناطق آزاد چابهار، کیش و قشم به ترتیب بیشترین سهم را در جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال داشته‌اند. این مناطق با بهره‌گیری از موقعیت استراتژیک جغرافیایی و زیرساخت‌های پیشرفته، توانسته‌اند نقش مهمی در توسعه صادرات غیرنفتی و افزایش تولید ناخالص داخلی ایفا کنند. به‌عنوان مثال، منطقه آزاد چابهار به دلیل دسترسی به آب‌های آزاد و همکاری با کشورهای همسایه، به یکی از مهم‌ترین کریدورهای تجاری منطقه تبدیل شده است.
با این حال، کارشناسان اقتصادی معتقدند که برای تحقق کامل پتانسیل‌های مناطق آزاد، نیاز به رفع چالش‌هایی همچون بهبود قوانین تجاری، تسهیل فرآیندهای گمرکی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی وجود دارد. برخی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از پیچیدگی‌های اداری و نبود ثبات در سیاست‌های اقتصادی به‌عنوان موانع اصلی توسعه این مناطق نام برده‌اند با وجود این، مسئولان سازمان مناطق آزاد اعلام کرده‌اند که برنامه‌های جامعی برای رفع این موانع در دست اجراست.
مناطق آزاد ایران با توجه به ظرفیت‌های بالای اقتصادی و جغرافیایی، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین ابزارهای توسعه اقتصادی کشور شناخته می‌شوند. با ادامه روند فعلی و رفع چالش‌های موجود، این مناطق می‌توانند نقش مهمی در تحقق اهداف کلان اقتصادی ایران، از جمله افزایش صادرات، ایجاد اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایفا کنند.
راهکارهای بهبود عملکرد مناطق آزاد
مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران در سال‌های اخیر، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی و جغرافیایی خود، موفق به ثبت پیشرفت‌های قابل‌توجهی در جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی شده‌اند. مناطق چابهار، کیش و قشم به‌عنوان نمونه‌های برجسته، نقش مهمی در افزایش صادرات غیرنفتی و ایجاد اشتغال ایفا کرده‌اند. با این حال، برای تحقق کامل پتانسیل‌های این مناطق، لازم است به چالش‌های موجود همچون پیچیدگی‌های اداری، نبود استقرار در سیاست‌های اقتصادی و ناکارآمدی در زیرساخت‌های لازم پرداخته شود. این مناطق با بهره‌برداری از موقعیت استراتژیک خود، می‌توانند به قطب‌های اصلی تجارت و صنعت منطقه تبدیل شوند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های مناطق آزاد، اختلافات با دستگاه‌های دولتی مرکزی است. این مناطق، هرچند به‌طور مستقیم تحت نظر ریاست‌جمهوری قرار دارند، اما اغلب با نگرش عارضی و غیرضروری دستگاه‌های مختلف روبه‌رو می‌شوند. این وضعیت باعث شده است که مناطق آزاد در راه توسعه به مشکلات متعددی برخورده و از تحقق کامل اهداف خود عقب بمانند. علاوه‌بر این، دوگانگی در قوانین و اختیارات که سرمایه‌گذاران را مجبور به رعایت هم قانون منطقه آزاد و هم قوانین کلی کشور می‌کند، بوروکراسی را افزایش داده و فرآیندهای اجرایی را طولانی‌تر کرده است. بنابراین، حل این چالش‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
راهکارهای اساسی برای بهبود عملکرد مناطق آزاد شامل اجرای کامل و جامع قوانین مربوطه، واگذاری اختیارات لازم به مدیران مناطق آزاد و کاهش دخالت‌های غیرضروری دستگاه‌های مرکزی است. انتخاب مدیران با تجربه و مجرب که بازار جهانی را خوب بشناسند و به جذب سرمایه‌گذاری خارجی اهمیت ویژه می‌دهند، نیز یکی از راه‌حل‌های مؤثر است. همچنین بهبود زیرساخت‌ها، به‌ویژه در حوزه‌های بنادر، اسکله‌ها و شبکه‌های ارتباطی، می‌تواند به ایجاد محیط مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری کمک کند. تدوین برنامه‌های دقیق و تخصصی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و معرفی مناطق آزاد در سطح بین‌المللی نیز از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.
مناطق آزاد ایران با بهره‌مندی از ظرفیت‌های اقتصادی و جغرافیایی بالا، می‌توانند نقش مهمی در تحقق اهداف کلان اقتصادی کشور ایفا کنند. شفافیت در قوانین، همکاری مستمر میان بخش‌های دولتی و خصوصی و ارتقای ظرفیت‌های انسانی در این مناطق، شرایطی را برای شکوفایی اقتصادی فراهم خواهد کرد. بنابراین توجه به این فاکتورها و اجرای مؤثر سیاست‌های لازم، آینده‌ای روشن و امیدوارکننده را برای مناطق آزاد ایران نوید می‌دهد. با ادامه روند فعلی و رفع چالش‌های موجود، این مناطق می‌توانند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه اقتصادی کشور شناخته شوند.
موقعیت ویژه مناطق آزاد برای رشد اقتصاد
عبدالرسول خلیلی، کارشناس امور منطقه آزاد در گفت‌وگو با «ایمنا» با اشاره به جذب سرمایه‌گذار، خاطرنشان می‌کند: در حوزه جذب سرمایه‌گذار خارجی، مناطق آزاد در عمل موفقیت چندانی به‌دست نیاورده‌اند. راهکار اساسی باید در کمیسیون‌های مشترک اقتصادی با کشورها از سوی دولت مورد توجه قرار گیرد و تدوین یک نوع دیپلماسی قوی را الزامی می‌کند که به سمت جذب سرمایه‌گذار خارجی حرکت کنیم، چراکه سرمایه خارجی اگر با برنامه جذب شود، انتقال تکنولوژی را نیز با خود به‌همراه می‌آورد و خلق بازارهای جدید را میسر می‌کند، در غیر این صورت، مناطق آزاد ما به چیزی در حد سازمان عمران منطقه‌ای تبدیل می‌شوند.
این کارشناس مسائل اقتصادی بیان می‌کند: مسئله دیگر انتخاب مدیران شایسته و با صلاحیت، با احراز عمومی و احراز اختصاصی و مدیر متخصص است. باید مدیرانی در مناطق آزاد مشغول به فعالیت شوند که بازار جهانی را خوب بشناسند، نسبت به اهمیت جذب سرمایه‌گذاری خارجی اشراف داشته باشند و بر این اساس، یک تحولی در مناطق آزاد صورت بگیرد.
کارشناس امور منطقه آزاد در ادامه عنوان می‌کند: زیرساخت‌هایی مناطق آزاد کشور ما برای جذب سرمایه‌گذار مناسب نیست و به عبارتی دیگر، زیرساخت‌ها در شأن و گستره جذب سرمایه‌گذاری، به آن نیازی که سرمایه‌گذار خارجی دارد، در مناطق آزاد ما نیست و زیرساخت‌ها باید متناسب باشد. در حال حاضر به لحاظ زیرساخت‌های اسکله و بندر مشکلاتی داریم که در بعضی از مناطق کشتی‌های ۱۰۰هزار تنی نمی‌توانند پهلو بگیرند.
خلیلی ادامه می‌دهد: بسته‌های سرمایه‌گذاری خارجی هم باید به‌درستی، بر اساس طرح‌های توجیه فنی، اقتصادی و مالی تدوین و اجرایی شوند، ما نیز باید مناطق آزادمان را در سطح بین‌المللی معرفی کنیم و الان در سطح بین‌المللی معرفی نکرده‌ایم. هر کاری داریم می‌کنیم برای داخل است و داخل اشباع شده. ضمن این‌که هنوز هم به‌نظر می‌آید که مردم ما آنطور که باید سرمایه‌گذاران مناطق آزاد را نمی‌شناسند.
وی در پایان خاطرنشان می‌کند: انتخاب مدیران براساس معیارهای صریح و شفاف، با دور بودن از سیاسی‌کاری و تعصب‌ها، یکی از راه‌حل‌های اساسی برای توسعه مناطق آزاد در مرحله اولیه است. این رویکرد نه‌تنها می‌تواند به بهبود عملکرد این مناطق کمک کند، بلکه زمینه‌ساز ایجاد اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی نیز خواهد شد.
بازنشر فانوس دریا به نقل از اقتصاد سرآمد
