بندرعباس به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای ساحلی ایران، نقش اساسی در پشتیبانی از فعالیت‌های دریایی کشور ایفا می‌کند. این شهر می‌تواند به یک قطب بزرگ اقتصادی و تجاری تبدیل شود اما متاسفانه ساکنان آن از حداقل امکانات رفاهی، آموزشی و بهداشتی برخوردارند. در حالی که این شهر به دلیل موقعیت راهبردی خود می‌تواند مهاجرپذیر باشد و نیروی کار متخصص را جذب کند، ضعف زیرساخت‌های شهری، نبود امکانات مناسب برای زندگی و شرایط دشوار معیشتی باعث شده نه‌تنها جذب نیروی انسانی متخصص امکان‌پذیر نباشد، بلکه بسیاری از افراد بومی نیز تمایلی به ماندن در این شهر نداشته باشند.
بی‌توجهی به ارزش‌افزوده شهرهای ساحلی، تحریم‌های اقتصادی و مدیریت ناکارآمد
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که کارشناسان بر آن تاکید دارند، توجه به شهرهای ساحلی و ایجاد انگیزه برای ساکنان این مناطق است. برای توسعه پایدار اقتصاد دریا‌محور، باید شرایط زندگی در این مناطق بهبود یابد، به گونه‌ای که ساکنان آن احساس کنند از مزایای حضور در مناطق ساحلی بهره‌مند هستند. متاسفانه آنچه در حال حاضر مشاهده می‌شود، فقر امکانات اولیه در بسیاری از شهرهای ساحلی ایران است. این مساله نه‌تنها باعث کاهش کیفیت زندگی در این مناطق شده، بلکه مهاجرت معکوس را نیز تشدید کرده است.
یکی دیگر از عواملی که مانع توسعه اقتصاد
دریا محور شده، تحریم‌های اقتصادی است. تحریم‌ها باعث شده‌اند که بسیاری از شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی ایران از همکاری با شرکت‌های بین‌المللی محروم شوند. این مساله نه‌تنها موجب کاهش تجارت دریایی ایران شده، بلکه باعث افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و کاهش رقابت‌پذیری بنادر ایران در سطح منطقه‌ای و جهانی شده است. تحریم‌ها همچنین ورود سرمایه‌گذاران خارجی به صنعت دریایی ایران را محدود کرده‌اند و مانع رشد و توسعه بنادر و زیرساخت‌های مرتبط با این صنعت شده‌اند.
با وجود تمام مشکلات ذکرشده، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ریشه اصلی مشکلات، ناکارآمدی سیستم مدیریتی کشور است. عدم برنامه‌ریزی جامع، نبود سیاست‌های حمایتی، فساد اداری و سوءمدیریت باعث شده‌اند که ایران نتواند از ظرفیت‌های دریایی خود بهره ببرد. در حالی که کشورهای دیگر منطقه مانند امارات، قطر و ترکیه سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در حوزه اقتصاد دریایی انجام داده‌اند و توانسته‌اند سهم قابل ‌توجهی از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهند، ایران همچنان درگیر مشکلات مدیریتی و عدم اجرای سیاست‌های موثر است.
ضرورت اتخاذ رویکردی کل‌نگر و علمی برای توسعه اقتصاد دریامحور
برای برون‌رفت از این وضعیت، باید اقداماتی اساسی در چندین حوزه انجام شود. توسعه امکانات رفاهی، آموزشی و بهداشتی در شهرهای ساحلی باید در اولویت قرار گیرد تا مهاجرت معکوس کاهش یابد و نیروهای متخصص جذب شوند. دولت همچنین باید شرایطی را فراهم کند که بخش ‌خصوصی با امنیت و انگیزه بیشتری در حوزه‌های مرتبط با اقتصاد دریایی سرمایه‌گذاری کند.
باید توجه داشت که تسهیل قوانین و حذف موانع اداری می‌تواند روند سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های دریایی را تسریع کند. در شرایط کنونی ایران باید به سمت توسعه صنایع وابسته به دریا مانند شیلات، گردشگری دریایی و ساخت‌وساز بندری حرکت کند. اصلاح ساختارهای مدیریتی و استفاده از مدیران متخصص و کارآمد در حوزه اقتصاد دریایی نیز می‌تواند تاثیر قابل ‌توجهی در توسعه این بخش داشته باشد.
ایران به عنوان یک کشور با موقعیت استراتژیک دریایی، فرصت‌های بی‌شماری برای توسعه اقتصاد دریامحور دارد. با این حال، مشکلاتی مانند عدم توجه به شهرهای ساحلی، تحریم‌های اقتصادی و ضعف مدیریت باعث شده‌اند که این ظرفیت‌ها بلااستفاده باقی بمانند. اگرچه تحریم‌ها تاثیر زیادی بر این مساله دارند اما بخش عمده‌ای از مشکلات ناشی از مدیریت ناکارآمد و عدم اجرای سیاست‌های توسعه‌ای مناسب است. در صورتی که دولت بتواند با یک برنامه‌ریزی جامع و سیاست‌های درست، به توسعه زیرساخت‌ها، حمایت از سرمایه‌گذاری بخش‌ خصوصی و اصلاح ساختارهای مدیریتی بپردازد، می‌توان امیدوار بود که ایران در آینده به یکی از قطب‌های مهم اقتصاد دریایی در منطقه تبدیل شود.
برای تحقق توسعه اقتصاد دریامحور در ایران، ضروری است که رویکردی کل‌نگر و علمی اتخاذ شود. سیاستگذاری‌های بلندمدت باید مبتنی بر مطالعات دقیق اقتصادی و زیست‌محیطی باشد تا ظرفیت‌های دریایی کشور به بهترین نحو ممکن بهره‌برداری شوند. بهره‌گیری از تجارب موفق کشورهای پیشرو در این حوزه، توسعه فناوری‌های نوین دریایی و ایجاد هم‌افزایی بین بخش‌های دولتی و خصوصی از جمله اقداماتی است که می‌تواند منجر به تحول در این عرصه شود. اصلاحات ساختاری در نظام مدیریتی و تسهیل فرآیندهای اجرایی نیز می‌تواند زمینه‌ساز جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی شود و اقتصاد دریامحور ایران را به جایگاه شایسته خود برساند.
عوامل موثر در شرایط بد اقتصادی حاکم بر کشور
در همین خصوص مسعود پل‌مه، دبیرکل انجمن کشتیرانی ایران در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» گفت: فعالیت‌های تجارت خارجی کشور ما در مجموع موارد اقتصادی مرتبط با دریاست. بر همین اساس نیازمند بهره‌برداری از مواهب دریا هستیم. در نتیجه ضرورت دارد هر چه بیشتر به استفاده از فرصت‌های دریایی کشور توجه داشته باشیم و تلاش کنیم تا این فرصت‌ها و مزیت‌ها را بالفعل کنیم؛ امری که با سرمایه‌گذاری، مطالعه، ورود به اجرا و پیروی از کشورهای پیشرو در راستای دریافت تجربه‌هایی که برای توسعه اقتصادی داشته‌اند،
امکان‌پذیر است.
پل‌مه اضافه کرد: در کنار این مسائل شاهد آن هستیم که بخش بزرگی از شرایط بد اقتصادی حاکم بر کشور و مشکلات موجود، متوجه تحریم‌ها و تهدیدات تحریمی است. بخش دیگر به ناکارآمدی‌های اقتصاد دولتی و ناترازی‌های گوناگونی که وجود دارند، بازمی‌گردد. البته باید توجه داشت که این ناترازی‌ها نیز حاصل نگاه و رفتارهای دولتی است. اینگونه نیست که به عنوان مثال تا‌کنون مشکلی در خصوص برق، آب و گاز نداشته‌ایم و به یکباره با مشکلاتی در تامین این انرژی‌ها روبه‌رو شده باشیم. با یک بررسی ساده پرسشی که در ذهن ایجاد می‌شود، این است که چه کسی به صنایع اجازه داده است تا تولیدات با مصارف برق بالا داشته باشند؟ چه کسی اجازه داده تا واردات محصولات الکتریکی، لوازم خانگی و… با مصارف برق بالا به کشور انجام شود؟
او افزود: طبیعتا این سیاست‌های دولت بوده است. در کنار آن توسعه نیروگاه‌هایی که باید تامین‌کننده مصارف برق باشند باز هم جزو وظایف دولت بوده است. دولت اجرای این کار را نه به بخش‌ خصوصی سپرده بوده و نه خود اقدامی برای انجام آن کرده است، بنابراین این مساله از سوءمدیریت و ناکارآمدی سیستم مدیریتی
در اقتصاد ناشی می‌شود.
بندرعباس؛ شهری محروم
در موقعیتی استراتژیک
دبیرکل انجمن کشتیرانی ایران عنوان کرد: متاسفانه اقتصاد دریامحور کشور نیز تابع مقوله‌ای اینچنینی است. بسیاری از عملکردهای ما باید با دریا مرتبط باشد. بهترین شهر کشور برای پشتیبانی از فعالیت‌های دریایی، بندرعباس است؛ شهری که از محدودیت‌ها و معذوریت‌های اجتماعی، رفاهی، درمانی و آموزشی رنج می‌برد. اگر بخواهیم نقاط دیگری را مثال بزنیم، دیگر قیاس مع‌الفارق خواهد بود. او افزود: لازم است در ابتدا اراده خود را به نوع نگاه معطوف کنیم. اگر قرار باشد اتفاق خوبی رقم بخورد و اقتصاد دریامحور در ایران شکوفا شود، باید بیشترین، بهترین و اساسی‌ترین امتیازات را به ساحل‌نشینان بدهیم. اگر دولت قصد دارد تسهیلاتی به وجود آورد، باید نگاهش را به کسانی که در جزایر خلیج‌فارس زندگی می‌کنند، معطوف کند. اگر دولت می‌خواهد یک شرایط خوب زیستی را به وجود آورد، باید به ساکنان موجود بها بدهد تا اشخاص از سایر شهرها و استان‌های دیگر احساس کنند چنانچه در ساحل شغل به وجود آید، آموزش برقرار شده و زندگی استوار شود، از مزیت‌های بهتر و بیشتری برخوردار خواهند بود. امروزه شاهد این هستیم که چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
پل‌مه ادامه داد: با وجود اینکه رهبر معظم انقلاب نگاه‌های بسیار نافذی به این مساله داشته‌اند، سیاست‌های خوبی را ابلاغ و حمایت‌های مکرری کرده‌اند، رسیدگی و پردازش موضوع توسط دولت صرفا در بخشنامه و کاغذ نتیجه‌ای به همراه نخواهد داشت.
دبیرکل انجمن کشتیرانی ایران در پایان گفت: به نظر می‌رسد لازم است تا بدیهیات را در اقتصاد دریامحور نقش دهیم. نخستین گام در این مسیر آن است که چه کسی در سواحل کشور زندگی می‌کند و برای حضور شدر آن منطقه احساس ارزش‌افزوده کند، نه اینکه اگر گرفتاری برایش به وجود آمد، چشم به پایتخت داشته باشد تا برای تحصیلات و درمان فرزند یا سایر نیازمندی‌های زندگی به یک شهر بزرگ مهاجرت کند.