ایران با موقعیت جغرافیایی منحصر‌به‌فرد خود در تقاطع آسیا و غرب آسیا، از ظرفیت‌های بی‌نظیری برای تبدیل شدن به یک هاب دریایی برخوردار است. اما با وجود این پتانسیل عظیم، موانع زیرساختی و سیاست‌های ناکارآمد مانع از بهره‌برداری کامل از این فرصت‌ها شده اند. این یادداشت به بررسی دقیق این چالش ها و ارائه راهکارهای لازم پرداخته است.
به گزارش مارین نیوز، روزنامه جوان امروز در یادداشتی به موضوع چالش ها و فرصت های تبدیل ایران به هاب دریایی منطقه پرداخته است که در آن آمده: ایران با موقعیت جغرافیایی منحصر‌به‌فرد خود در تقاطع آسیا و غرب آسیا از ظرفیت‌های بی‌نظیری برای تبدیل شدن به یک هاب دریایی برخوردار است. اما باوجود این مزیت طبیعی، در سال‌های اخیر نتوانسته است به‌طور مؤثر از این پتانسیل بهره‌برداری کند. در واقع، موقعیت استراتژیک ایران که می‌تواند پل ارتباطی میان شرق و غرب و همچنین شمال و جنوب باشد، تحت‌تأثیر سیاست‌های اشتباه، مشکلات زیرساختی و نبود هم‌افزایی در مدیریت بخش‌های مختلف اقتصادی قرار گرفته است.
بنادر ایران در حال حاضر به‌ویژه در مقایسه با رقبای منطقه‌ای نظیر امارات، عمان، عربستان و ترکیه از لحاظ ظرفیت و کارایی به‌طور چشمگیری عقب‌تر هستند. یکی از مهم‌ترین دلایل این عقب‌ماندگی، سیاست‌های حمایتی و انحصاری است که به محدود شدن رقابت و جلوگیری از جذب سرمایه‌گذاران خارجی منجر شده است. برخلاف کشور‌های رقیب که بنادر خود را به‌عنوان مناطق آزاد تجاری با مشوق‌های مالیاتی جذاب و تسهیلات ویژه تعریف کرده‌اند، ایران در این زمینه گام‌های کافی برنداشته است.
فرصتی دست‌نیافتنی یا زمینه‌ای برای تحول؟
ایران به‌عنوان یک کشور با سواحل طولانی در خلیج‌فارس و دریای عمان، از بهترین موقعیت‌های جغرافیایی برای ترانزیت و حمل‌ونقل دریایی برخوردار است. این موقعیت می‌تواند به‌راحتی ایران را به یک هاب دریایی در منطقه تبدیل کند، به‌ویژه اگر از کریدور جنوب به شمال بهره‌برداری بهتری شود. متأسفانه، زیرساخت‌های لجستیکی ایران از جمله جاده‌ها، شبکه ریلی و امکانات گمرکی هنوز با استاندارد‌ها فاصله زیادی دارند. شرایط نامناسب جاده‌ها، فرسودگی زیرساخت‌های ریلی و مشکلات فراوان در گمرکات کشور از عواملی است که مانع از تبدیل شدن ایران به یک مسیر ترانزیتی اصلی در منطقه شده‌اند.
چالش‌های داخلی و سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد
در کنار مشکلات زیرساختی، یکی دیگر از دلایل ناکامی ایران در دستیابی به جایگاه هاب دریایی، سیاست‌های اقتصادی و تجاری ناکارآمد است. در حالی که بنادر موفق در منطقه با به‌کارگیری الگو‌های اقتصادی باز، همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد فضای رقابتی به موفقیت‌های بزرگ دست یافته‌اند، ایران همچنان با انحصارطلبی دولتی و توسعه نیافتن سیاست‌های جذاب اقتصادی برای جذب سرمایه‌گذاران دست و پنجه نرم می‌کند. در این شرایط، باید توجه داشت، بدون مشارکت شرکت‌های بین‌المللی و مشارکت در زنجیره تأمین جهانی، نمی‌توان از مزایای موقعیت خود بهره‌برداری کرد.
راهکار‌ها و ضرورت‌های تحول
برای برون‌رفت از این وضعیت و دستیابی به جایگاه هاب دریایی، ایران باید در چند حوزه اساسی اقدام کند:
۱. اصلاح ساختار اقتصادی و خصوصی‌سازی: ایران باید مسیر خصوصی‌سازی واقعی را در پیش گیرد و از انحصار دولتی در بخش‌های کلیدی مانند بنادر فاصله بگیرد. این تغییر می‌تواند موجب ورود شرکت‌های بزرگ به عرصه تجارت دریایی ایران شود و فضای رقابتی را تقویت کند.
۲. بازسازی زیرساخت‌ها: ارتقاء و نوسازی زیرساخت‌های لجستیکی اعم از جاده‌ها، راه‌آهن و گمرکات، از پیش‌نیاز‌های اصلی برای تبدیل ایران به یک هاب بندری است. بدون بهبود این زیرساخت‌ها، ایران قادر نخواهد بود رقبای منطقه‌ای خود را پشت سر بگذارد.
۳. تسهیل قوانین و مقررات اقتصادی: تسهیل فرایند‌های گمرکی، کاهش دیوان‌سالاری و ایجاد مناطق آزاد تجاری با مشوق‌های مالیاتی می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری را برای شرکت‌های داخلی و خارجی فراهم کند.
۴. تعامل با اقتصاد جهانی: ایران باید به‌طور جدی در مسیر بازتعریف روابط تجاری خود با دیگر کشور‌ها گام بردارد. این تعامل نه‌تنها برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، بلکه برای بهبود کیفیت و تنوع کالا‌های وارداتی و صادراتی ضروری است.
آیا ایران هنوز شانس تبدیل شدن به یک هاب بندری را دارد؟
با وجود چالش‌های موجود، ایران هنوز شانس تبدیل شدن به یک هاب دریایی معتبر را دارد. اما این شانس در صورتی قابل تحقق است که ایران از فرصت‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی منطقه‌ای به‌طور مؤثر استفاده کند. تحولات اخیر مانند جنگ روسیه و اوکراین، تغییر مسیر‌های تجاری جهانی و تحولات اقتصادی در چین، فرصت‌های جدیدی را پیش روی ایران قرار داده‌اند. در صورتی که ایران اصلاحات اساسی را در ساختار‌های اقتصادی و زیرساختی آغاز کند، می‌تواند در دهه‌های آینده جایگاه خود را در عرصه تجارت جهانی بازپس گیرد و به‌عنوان یک بازیگر مهم اقتصادی در منطقه ظاهر شود.
با تصمیم‌گیری‌های جسورانه و اقدامات سریع، ایران می‌تواند بار دیگر به‌عنوان یک هاب دریایی مطرح در منطقه شناخته شود و از ظرفیت‌های منحصر‌به‌فرد خود بهره‌برداری کند.
بازنشر مرین‌پرس به نقل از مارین‌نیوز
