مدیریت ایمنی کشتی مبتنی بر هوش مصنوعی

به گزارش مارین نیوز، بسته مدیریت ایمنی کشتی مبتنی بر هوش مصنوعی  (AI Shipboard Safety Management Package Solution) یک راهکار دیجیتالی و هوشمند است که توسط HD Korea Shipbuilding & Offshore Engineering توسعه یافته و با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، ایمنی کشتی‌ها را در عملیات دریایی و بندری افزایش می‌دهد. این سیستم با تحلیل داده‌های بزرگ و پیش‌بینی ریسک‌ها، بهبود عملکرد ایمنی را در کشتی‌های تجاری و صنعتی تضمین می‌کند. 

معرفی بسته مدیریت ایمنی کشتی مبتنی بر هوش مصنوعی (AI Shipboard Safety Management Package Solution)

این بسته به‌صورت بلادرنگ داده‌های عملیاتی کشتی را از سنسورها و سیستم‌های مختلف جمع‌آوری کرده و بر اساس تحلیل‌های هوشمند، هشدارهای لازم را در مورد خطرات احتمالی، وضعیت ماشین‌آلات و عملکرد تجهیزات ایمنی ارائه می‌دهد. داده‌های ورودی شامل وضعیت و موقعیت کشتی، سرعت و جهت حرکت، وضعیت دریا و شرایط آب‌وهوایی، عملکرد موتور، ژنراتورها و سیستم‌های برقی، داده‌های مربوط به سامانه‌های ناوبری و تجهیزات مخابراتی و شرایط ایمنی محموله و تانک‌های بار است. 

الگوریتم‌های هوش مصنوعی با استفاده از داده‌های گذشته و فعلی، احتمال وقوع حوادثی مانند برخورد، آتش‌سوزی، نشت سوخت، خرابی موتور، واژگونی بار و عدم تعادل کشتی را پیش‌بینی می‌کنند و هشدارهای لازم را به خدمه ارائه می‌دهند. همچنین با بهره‌گیری از مدل‌های یادگیری ماشین، این سیستم می‌تواند قبل از وقوع نقص فنی در بخش‌هایی مانند موتور اصلی، سیستم برق و تجهیزات ایمنی، به مهندسان کشتی هشدار داده و از خرابی‌های ناگهانی جلوگیری کند.

این بسته به‌صورت خودکار داده‌های دریافتی از سامانه‌های ناوبری را تجزیه و تحلیل کرده و خطرات ناشی از نزدیکی بیش از حد به سایر کشتی‌ها، برخورد با موانع دریایی و ورود به مناطق ممنوعه را شناسایی می‌کند. همچنین با استفاده از هوش مصنوعی و فناوری یادگیری عمیق، پیشنهادهای لازم برای اصلاح مسیر و اتخاذ تدابیر ایمنی را ارائه می‌دهد.

این سیستم کشتی را در راستای رعایت کنوانسیون‌های بین‌المللی ایمنی دریایی هدایت می‌کند و در صورت عدم تطابق با قوانین، هشدارهای لازم را صادر می‌کند. این بسته یک سامانه دیجیتالی مستندسازی دارد که تمامی اطلاعات مرتبط با بررسی‌های ایمنی، بازرسی‌های فنی، نتایج تست‌های عملکردی و الزامات قانونی را در یک پلتفرم متمرکز نگهداری کرده و امکان ارسال خودکار گزارش‌های ایمنی به مقامات ذی‌ربط را فراهم می‌کند.

این بسته همچنین امکان تمرین و آموزش خدمه در شرایط اضطراری مانند آتش‌سوزی و برخورد با موانع را با استفاده از فناوری واقعیت افزوده و شبیه‌سازی سه‌بعدی فراهم می‌کند. داده‌های مربوط به واکنش خدمه به هشدارها و سناریوهای اضطراری تحلیل شده و پیشنهاداتی برای بهبود آموزش و افزایش آمادگی ارائه می‌دهد.

این سیستم با سایر راهکارهای هوشمند یکپارچه می‌شود و می‌تواند با سیستم‌های دیگر مبتنی بر هوش مصنوعی مانند سامانه OceanWise برای بهینه‌سازی مصرف سوخت و کاهش آلاینده‌ها ترکیب شود. این سیستم برای کشتی‌های باری، تانکرهای نفت و گاز، کشتی‌های مسافری، کشتی‌های کانتینری و شناورهای خدماتی دریایی قابل استفاده است.

اهمیت بسته مدیریت ایمنی کشتی مبتنی بر هوش مصنوعی

بسته مدیریت ایمنی کشتی مبتنی بر هوش مصنوعی یک تحول اساسی در مدیریت ایمنی دریایی محسوب می‌شود که با بهینه‌سازی فرآیندهای ایمنی، کاهش خطای انسانی و بهبود پاسخگویی در شرایط اضطراری، امنیت و پایداری ناوگان دریایی را بهبود می‌بخشد. این بسته دارای مزایای کلیدی از جمله کاهش خطرات عملیاتی و افزایش ایمنی کشتی‌ها، صرفه‌جویی در هزینه‌های تعمیر و نگهداری با پیش‌بینی خرابی‌ها، بهبود تطابق با مقررات بین‌المللی دریانوردی، افزایش بهره‌وری و کاهش ریسک‌های عملیاتی برای صاحبان کشتی‌ها و افزایش آمادگی خدمه برای مواجهه با شرایط اضطراری است. این بسته نه‌تنها به صاحبان و مدیران کشتی‌ها کمک می‌کند که ناوگان خود را ایمن‌تر و کارآمدتر کنند، بلکه گامی مهم در جهت آینده دیجیتالی و هوشمند صنعت دریایی است.

تبیین نقش موسسات رده‌بندی و دولت‌های صاحب پرچم

مؤسسات رده‌بندی در مورد پذیرش بسته مدیریت ایمنی کشتی مبتنی بر هوش مصنوعی تحت کد بین‌المللی مدیریت ایمنی به چندین عامل کلیدی توجه می‌کنند. کد ISM یک چارچوب الزامی است که توسط سازمان بین‌المللی دریانوردی برای تضمین ایمنی عملیات دریایی و پیشگیری از آلودگی دریایی وضع شده است. این کد مستلزم آن است که شرکت‌های کشتیرانی و مالکان کشتی‌ها یک سیستم مدیریت ایمنی مستند، عملیاتی و قابل ممیزی داشته باشند. برای اینکه یک سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی مانند این بسته مدیریت ایمنی به‌عنوان بخشی از SMS مورد تأیید قرار گیرد، باید معیارهایی را رعایت کند که شامل انطباق با الزامات ISM Code در زمینه مدیریت ریسک، ایمنی عملیات، آموزش خدمه و گزارش‌دهی حوادث، ثبت و مستندسازی فرآیندها به‌گونه‌ای که قابلیت ممیزی توسط مؤسسات رده‌بندی را داشته باشد و عدم وابستگی کامل به سیستم خودکار و حفظ قابلیت مداخله انسانی در مواقع اضطراری می شود.

پذیرش این بسته به‌عنوان یک ابزار تأیید شده برای اجرای ISM Code بستگی به تصمیم مؤسسات رده‌بندی دارد. در حال حاضر، اکثر مؤسسات رده‌بندی از سیستم‌های دیجیتالی و هوش مصنوعی در مدیریت ایمنی استقبال می‌کنند، اما معمولاً این ابزارها را به‌عنوان یک سیستم کمکی نه جایگزین SMS سنتی در نظر می‌گیرند. هنوز استاندارد مشخصی برای تأیید کامل این نوع بسته‌های هوشمند تحت ISM Code وجود ندارد و هر مورد باید جداگانه توسط مؤسسه رده‌بندی مربوطه ممیزی و تأیید شود. لزوم ارائه مستندات رسمی بسته مدیریت ایمنی کشتی مبتنی بر هوش مصنوعی باید تمامی داده‌ها و گزارش‌های مربوط به تصمیمات ایمنی را به‌صورت مستند و قابل ممیزی ارائه دهد. برای اینکه این سیستم جایگزین روش‌های سنتی ISM شود، مالکان کشتی باید آن را در ممیزی‌های ISM Code ارائه دهند و مؤسسه رده‌بندی را قانع کنند که این سامانه بهبود سطح ایمنی را تضمین می‌کند. برخی از مؤسسات رده‌بندی ممکن است نگران باشند که اتکای بیش از حد به هوش مصنوعی، مسئولیت انسانی را کاهش دهد. ازاین‌رو، سیستم باید نقش پشتیبان ایمنی داشته باشد، نه جایگزین تصمیم‌گیری انسانی شود.

این بسته مدیریت ایمنی احتمالاً به‌عنوان بخشی از سیستم مدیریت ایمنی تحت ISM Code تأیید خواهد شد، اما به‌تنهایی جایگزین فرآیندهای سنتی ISM نمی‌شود. هر مؤسسه رده‌بندی باید این بسته را بررسی و تأیید کند که آیا مطابق با الزامات ISM Code است یا خیر. پذیرش این سامانه در ممیزی‌های ISM Code بستگی به شفافیت عملکرد، مستندات ارائه‌شده و نحوه تعامل با خدمه کشتی دارد. اگر این بسته قرار است به‌عنوان بخشی از SMS مورد تأیید ISM Code قرار گیرد، بهترین راه این است که ابتدا یک مؤسسه رده‌بندی آن را ممیزی کرده و تأییدیه اولیه را ارائه دهد.

چالش‌ها و فرصت‌های ایران در زمینه بهره‌گیری از سامانه‌های مدیریت ایمنی مبتنی بر هوش مصنوعی

ایران برای بهره‌گیری از سامانه‌های مدیریت ایمنی مبتنی بر هوش مصنوعی و تأیید آن تحت کد ISM، باید یک استراتژی جامع را در پیش بگیرد. این مسیر شامل چندین گام کلیدی است که می‌تواند کشور را به موفقیت در این زمینه برساند. توسعه توان داخلی در فناوری هوش مصنوعی و دیجیتالی‌سازی دریایی از جمله این گام‌ها است. ایران باید با مشارکت دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان روی توسعه نرم‌افزارهای هوش مصنوعی برای مدیریت ایمنی کشتی‌ها کار کند. مدل‌های هوش مصنوعی باید با شرایط عملیاتی کشتی‌های ایرانی، مقررات سازمان بنادر و کشتیرانی و استانداردهای ملی و بین‌المللی سازگار باشند. برای آموزش و بهینه‌سازی الگوریتم‌های هوش مصنوعی لازم است یک دیتابیس ملی از اطلاعات ایمنی کشتی‌ها، سوابق حوادث و شرایط عملیاتی تدوین شود.

مذاکره با مؤسسه رده‌بندی ایرانی و اجرای پروژه‌های آزمایشی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. مؤسسه رده‌بندی ایرانی می‌تواند به‌عنوان متولی اصلی ممیزی و تأیید سامانه‌های دیجیتالی در کشتی‌های ایرانی عمل کند و به تدریج با همکاری مؤسسات بین‌المللی این فرآیند را استاندارد کند. آزمایش و پیاده‌سازی سامانه‌های هوش مصنوعی در ناوگان داخلی و ارائه گزارش‌های عملکردی به مؤسسات رده‌بندی بین‌المللی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر یک یا چند مؤسسه رده‌بندی معتبر سامانه‌های ایرانی را تأیید کنند، این فناوری قابلیت صادرات و رقابت در بازار جهانی را نیز خواهد داشت.

هوشمندسازی ناوگان ملی و بهینه‌سازی مدیریت ریسک و ایمنی از دیگر گام‌های مهم است. اجرای AI Shipboard Safety Management در کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، ناوگان نفتکش ایران و سایر اپراتورهای داخلی می‌تواند به افزایش رقابت در صنعت حمل‌ونقل دریایی کمک کند. همچنین استفاده از داده‌های عملیاتی واقعی از کشتی‌های ایرانی برای پیش‌بینی حوادث، بهبود تصمیم‌گیری خدمه و کاهش هزینه‌های ایمنی و نگهداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

حمایت سازمان بنادر و کشتیرانی و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی نیز نقش مهمی دارد. تدوین مشوق‌های مالی و تسهیلات برای شرکت‌های کشتیرانی که از سامانه‌های هوش مصنوعی در ایمنی کشتی‌ها استفاده می‌کنند و تعامل با سازمان بین‌المللی دریانوردی و مؤسسات استاندارد بین‌المللی برای معرفی ایران به‌عنوان یک کشور پیشرو در این حوزه، از گام‌های اساسی محسوب می‌شود. دریافت کمک‌های مالی و فنی از سازمان‌های بین‌المللی نیز می‌تواند در پیاده‌سازی سیستم‌های دیجیتالی ایمنی در کشتی‌ها مؤثر باشد.

برگزاری دوره‌های آموزشی برای دریانوردان و ایجاد مراکز آموزشی و شبیه‌سازی از دیگر اقدامات مهم است. هوش مصنوعی باید به‌عنوان یک ابزار کمکی در کنار تجربه عملی دریانوردان استفاده شود. آموزش خدمه برای تعامل با سیستم‌های هوشمند و تفسیر خروجی‌های آن‌ها بسیار مهم است. طراحی و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی دریایی برای آموزش مدیران فنی، افسران عرشه و مهندسان کشتی و همکاری با دانشگاه‌های دریایی ایران برای افزودن هوش مصنوعی و دیجیتالی‌سازی به برنامه‌های مهندسی دریا و حمل‌ونقل دریایی نیز از اقدامات اساسی محسوب می‌شود.

در نهایت، ایجاد یک اکوسیستم صادراتی برای فناوری‌های دیجیتال دریایی می‌تواند به توسعه این حوزه کمک کند. در صورت دریافت تأییدیه‌های لازم، سامانه‌های مدیریت ایمنی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به کشورهای همسایه، خطوط کشتیرانی منطقه‌ای و بازارهای بین‌المللی صادر شوند. جذب مشارکت با شرکت‌های دریایی و مؤسسات رده‌بندی خارجی برای توسعه و تجاری‌سازی این فناوری‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در جمع بندی، ایران می‌تواند با توسعه فناوری هوش مصنوعی، همکاری با مؤسسات رده‌بندی، دیجیتالی‌سازی ناوگان، جذب حمایت‌های دولتی و بین‌المللی و آموزش نیروی انسانی، در مسیر پذیرش و پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت ایمنی هوشمند گام بردارد. اجرای این برنامه‌ها نه‌تنها ایمنی و کارایی ناوگان دریایی کشور را افزایش می‌دهد، بلکه ایران را به یکی از بازیگران مهم در حوزه فناوری‌های دیجیتالی دریایی تبدیل می‌کند.
تشکیل یک کارگروه تخصصی با مشارکت سازمان بنادر، مؤسسات رده‌بندی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های کشتیرانی برای تدوین نقشه راه و اجرای آزمایشی این فناوری در چند کشتی منتخب ایرانی گام مهمی در این مسیر خواهد بود.