بنادر مدیترانه‌ای به دلیل موقعیت استراتژیک خود اهمیت ژئوپلیتیکی بالایی دارند. این بنادر با تسهیل مسیرهای تجاری، ارتباط میان قاره‌های اروپا، آسیا و آفریقا را برقرار و حمل و نقل کارآمد کالا، خدمات و منابع انرژی را امکان‌پذیر می‌کنند. بنادر کلیدی مانند بارسلونا، والنسیا، جنوا و پیرئوس به‌عنوان دروازه‌های تجارت نه‌تنها برای منطقه مدیترانه، بلکه برای بازارهای جهانی عمل می‌کنند.
در شرایط تغییرات ژئوپلیتیکی، ثبات منطقه مدیترانه برای حفظ صلح و امنیت محلی و جهانی ضروری است. این بنادر به‌عنوان حائل‌هایی در برابر تنش‌های ژئوپلیتیکی ایفای نقش می‌کنند و بستر مناسبی برای تقویت همکاری‌ها فراهم می‌سازند. تعامل فعال در عملیات بندری روابط دیپلماتیک را تقویت کرده، اعتماد بین کشورها را افزایش داده و خطر درگیری را کاهش می‌دهد. با چالش‌هایی مانند مهاجرت، تغییرات محیطی و ناآرامی‌های سیاسی، اهمیت حفظ پایداری مسیرهای دریایی و نقش بنادر در ثبات منطقه بیشتر آشکار شده است.
تغییرات در پویایی کانال سوئز و تنش‌های دریای سرخ تأثیرات قابل‌توجهی بر بنادر مدیترانه‌ای گذاشته‌اند. برای مثال، بنادر مدیترانه شرقی مانند پیرئوس و پورت سعید کاهش ۳۳ درصدی مبادلات خود را با بنادر اعماق دریا تجربه کرده‌اند. همچنین بنادری مانند مرسین ترکیه شاهد کاهش بیش از ۱۲ درصدی در اتصالات بودند. اگرچه ترافیک کانال سوئز همچنان بالا است، اما عملکرد برخی بنادر منطقه‌ای مانند پیرئوس و مرسین با چالش‌هایی همراه بوده است. در عوض، پورت سعید و لیماسول به دلیل سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک و تغییرات در الگوهای تجاری منطقه‌ای، رشد جزئی را تجربه کرده‌اند.
پورت سعید و لیماسول انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به اختلالات اخیر نشان داده‌اند. پورت سعید با افزایش ۶.۲۳ درصدی جابجایی کالا از سه‌ماهه نخست تا سوم سال ۲۰۲۴ روبه‌رو بوده که این امر به توانمندی‌های استراتژیک و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی آن نسبت داده می‌شود. لیماسول نیز بهبود جزئی در اتصالات بندری داشته که منعکس‌کننده پیشرفت‌های عملیاتی و اهمیت رو‌به‌رشد منطقه‌ای آن است. این بنادر نسبت به دیگر بنادر مانند پیرئوس و مرسین که با کاهش قابل‌توجهی مواجه شده‌اند، تطبیق بهتری با شرایط نشان داده‌اند.
بنادر مدیترانه‌ای برای کاهش تأثیرات اختلالات ناشی از کانال سوئز اقدامات زیر را انجام داده‌اند:
- تغییر مسیر کشتی‌ها: شرکت‌های کشتیرانی با تغییر مسیر کشتی‌ها به دماغه امید نیک، با وجود هزینه و زمان بیشتر، تلاش کرده‌اند تأخیرات را کاهش دهند.
- تلاش‌های امنیتی بین‌المللی: عملیات نظامی بین‌المللی برای عبور ایمن از دریای سرخ و کانال سوئز انجام می‌شود.
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت: بنادری مانند پورت سعید با سرمایه‌گذاری‌های هدفمند ظرفیت و کارایی خود را افزایش داده‌اند.
- روش‌های جایگزین حمل‌ونقل: استفاده از روش‌های حمل‌ونقل ریلی و هوایی به‌عنوان جایگزین مسیرهای دریایی آسیب‌دیده بررسی می‌شود.
پتانسیل رشد اقتصادی بنادر مدیترانه‌ای بسیار بالا است. این بنادر از طریق فعالیت‌های حمل‌ونقل، تعرفه‌های تجاری و هزینه‌های بندری درآمدزایی می‌کنند. برآوردها نشان می‌دهد که دریای مدیترانه حدود ۳۰ درصد از تجارت دریایی جهان را به خود اختصاص داده و پیش‌بینی می‌شود تردد کانتینری در آینده افزایش یابد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری ظرفیت حمل‌ونقل را بهبود داده و تنوع اقتصادی در مناطق ساحلی را تقویت می‌کند. توسعه مراکز لجستیکی، انبارها و شبکه‌های حمل‌ونقل می‌تواند صنایع جانبی را تحریک کرده و شهرهای ساحلی را به قطب‌های اقتصادی جذاب‌تری تبدیل کند. نوسازی بنادر با دیجیتالی‌شدن و اتوماسیون همخوانی داشته و به لجستیک هوشمند با کارایی بیشتر و کاهش هزینه‌ها منجر می‌شود.
گردشگری نیز نقش مهمی در اقتصاد بنادر مدیترانه‌ای دارد. این بنادر با پذیرش کشتی‌های کروز و خدمات مرتبط، اقتصاد محلی را تقویت و اشتغال‌زایی می‌کنند. گردشگری از طریق مالیات‌ها و هزینه‌های مربوط به خدمات بندری درآمد دولت را افزایش داده و به رشد اقتصادی کمک می‌کند.
بنادر مدیترانه‌ای نقش حیاتی در اشتغال‌زایی دارند و علاوه بر فرصت‌های شغلی مستقیم، به ایجاد شغل در بخش‌های جانبی مانند لجستیک و خدمات محلی کمک می‌کنند. به ازای هر شغل بندری، ۱.۵ تا ۲.۵ شغل در صنایع مرتبط ایجاد می‌شود. برنامه‌های آموزشی و مهارت‌افزایی نیروی کار را برای مواجهه با تغییرات فناورانه و تقاضای صنعتی آماده می‌کند. این بنادر با اتخاذ استراتژی‌های اشتغال فراگیر می‌توانند انسجام اجتماعی را تقویت و نابرابری‌های اقتصادی را کاهش دهند.
بنادر مدیترانه‌ای در تحول به سمت انرژی‌های پایدار نقش کلیدی ایفا می‌کنند. آنها امکان واردات و صادرات نفت، گاز طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر را فراهم کرده و زیرساخت‌های لازم برای پشتیبانی از فناوری‌های جدید انرژی را توسعه می‌دهند. بنادر با نصب و نگهداری مزارع بادی و میدان‌های خورشیدی به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کرده و سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها را تسهیل می‌کنند. زیرساخت‌های جدید مانند پایانه‌های گاز مایع و تأسیسات ذخیره‌سازی برای سوخت‌های جایگزین امنیت انرژی را افزایش داده و وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش می‌دهند.
با وجود چالش‌های ژئوپلیتیکی، بنادر مدیترانه‌ای محرک رشد اقتصادی، ایجاد شغل و پایدارسازی انرژی هستند. سرمایه‌گذاری در نوسازی و توسعه پایدار این بنادر می‌تواند نقش آنها را در اقتصاد جهانی تقویت کرده و به ثبات اجتماعی و اقتصادی منطقه کمک کند. این مراکز استراتژیک، نیاز به همکاری بین دولت‌ها، مشاغل و جوامع مدنی برای بهره‌مندی از پتانسیل کامل آنها را برجسته می‌کند.
بازنشر فانوس دریا به نقل از اقتصاد آبی
