مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی منطقه آزاد قشم : ۳۰ درصد آثار تاریخی شناسایی شده در جزیره قشم ثبت ملی است
گروه ایران -امید اسماعیلی – «قبرستان ها، محوطه های باستانی، سدها، چاه ها، برکه ها (آب انبارها)، بندها و گاو چاه های قدیمی و شاخص مهمترین سازه های تاریخی این جزیره هستند که مورد مطالعه باستان شناسی، مردم شناسی و کتیبه شناسی قرار گرفته اند. تاکنون ۱۶۰ اثر تاریخی در این جزیره شناسایی شده اند که از این تعداد ۵۰ اثر برابر ۳۰ درصد در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است». این جملات بخشی از صحبت های ابراهیم رستم گورانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم است.
به گزارش اقتصاد سرآمد، جزیره قشم یکی از جزایر استان هرمزگان و بزرگ‌ترین جزیره ایران است. این جزیره در خلیج‌فارس در تنگه هرمز قرارگرفته است و هم‌اکنون علاوه بر یک جزیره سوق‌الجیشی و تجاری، یک مکان توریستی و گردشگری به شمار می‌رود. قشم نام امروزى جزيره و نام شهر بندرى در آب‌هاى خلیج‌فارس است. اين جزيره در منابع اسلامى، تا حدود سده دهم هجرى، به نام‌هاى ديگرى مانند کاوان يا بنى‌کاوان و لافت خوانده می‌شده است.
جزيره قشم به خاطر قرار داشتن در تنگه هرمز و همجوارى با جزيره هرمز، لارک، جزیره هنگام، تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسى، از دورترين اعصار تاريخ تا به امروز از يک موقعيت جغرافيايى ويژه برخوردار بوده و داراى اهميت استراتژيکى ديده‌بانى و دروازه‌بانى خلیج‌فارس است. به شهادت سنگواره‌هاى کشف‌شده در سواحل ايران، آغاز زندگى در خلیج‌فارس به حدود ۴۰۰هزار سال قبل بازمى‌گردد. در اين دوران است که انسان اوليه از آرام‌ترين آبراه ـ يعنى تنگه خوران امروزى ـ عبور مى‌کند و خود را به طبيعت غنى و امن قشم مى‌رساند که داراى شکارگاه‌هاى بکر و آب شيرين بوده است.
در زمان هخامنشيان که امپراتوری ايران از جلگه سند تا درياى مديترانه و سياه، بحر احمر، خلیج‌فارس و درياى عمان گسترش يافت، قدرت دريايى ايران تبديل به قدرت برتر عصر خود شد زيرا مى‌بايست با قدرت‌هاى بزرگ دريايى يونان، مصر و فينيقيه رقابت کند. ازاین‌رو جزيره قشم بزرگ‌ترين مرکز فعاليت دريايى ايران شد. در دوران ساسانیان و پس از ورود اسلام به سرزمین ایران نیز تنگه هرمز و جزيره قشم يکى از مراکز عمده کنترل مسير بزرگ دريايى ابريشم و ادويه بوده است. پس از ورود اسلام به قشم، دريانوردان این جزیره يا مهاجرت کردند و يا به دين اسلام درآمدند. اما قشم همچنان اهميت خود را در کنترل تنگه هرمز حفظ نمود. مهاجرت ايرانيان به سواحل آفريقا و زنگبار از جزيره قشم صورت گرفت.
موارد ذکر شده در سطور فوق تنها بخشی از تاریخچه جزیره قشم در دوره های مختلف تاریخی را نشان می دهد. در این میان آنطور که کارشناسان و پژوهشگران مطرح کرده اند، آثار تاریخی فراوانی از دوران مختلف تاریخی در این منطقه وجود دارد. و آنطور که از صحبت های مسئولان و مدیران مربوط به حوزه میراث فرهنگی و گردشگری جزیره قشم مشخص است، برنامه ریزی برای شناسایی، معرفی و ثبت آثار تاریخی جزیره قشم همچنان با جدیت در حال انجام است.
چندروز پیش از این بود که خبرگزاری ایلنا در گزارشی نوشت: برخی ساکنان محلی در جزیره قشم از قاچاق سنگ قبرهای تاریخی گورستان‌های قدیمی قشم به موزه قطر خبر داده و می‌گویند؛ سنگ‌های قبور قدیمی دشت توریان قشم از این جزیره خارج شده و به کشورهای حاشیه خلیج فارس قاچاق شده‌اند.
ابراهیم رستم گورانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم در همین ارتباط با اعلام اینکه منطقه آزاد قشم در تلاش برای راه‌اندازی موزه روباز سنگ قبرهای قدیمی سه گورستان در قشم است، گفت: به نظر نمی‌رسد آمار مرتبط با خروج ۵۰ سنگ قبر از جزیره قشم درست باشد. او گفت: ویژگی سنگ قبرهای تاریخی گورستان‌های قشم این است که علاوه بر احتمال تعلق آنها به قرون ۶ و ۷ هجری قمری، دارای نقوش و پایه‌های قرآنی هستند و هر کدام از آنها دارای لبه‌های تزئین شده با آثار معماری هستند.
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قشم درباره قاچاق سنگ قبرهای قدیمی قشم و نمایش آنها در موزه‌های قطر اعلام کرد: از این موضوع اطلاع نداریم و حتی در جزیره هم افرادی نبوده‌اند که از مشاهده سنگ قبرهای قدیمی قشم در موزه قطر سخن بگویند یا به موزه‌های قطر رفته باشند و این آثار را از نزدیک دیده باشند. بنابراین گزارشی وجود ندارد و مردم محلی هم اطلاعی از این ماجرا ندارند.
ابراهیم رستم گورانی با اعلام اینکه سازمان منطقه آزاد قشم هم اکنون در هر سه نقطه گورستان قدیمی این جزیره در حال پیاده کردن طرح احداث موزه سنگ قبرها با همکاری جامعه محلی است، افزود: این طرح در مرحله برآورد است و قرار است در کنار سه گورستان تاریخی قشم موزه روباز سنگ قبرها احداث شود. هم اکنون نیز موضوع تامین روشنایی این گورستان‌ها برای احداث موزه در دست اجرا است و قرار است سایه بانی برای سنگ قبرهای تاریخی این گورستان‌ها ایجاد شود و پس از آن با دستورالعمل وزارت میراث فرهنگی، سنگ قبرهایی که هنوز در زیر خاک پنهان مانده‌اند، کاوش و بررسی علمی شوند. او از وجود چندین سنگ قبر تاریخی در جوار مسجد متعلق به دوران اسلامی جزیره قشم به نام مسجد شیخ برخ خبر داد و گفت: در جوار این مسجد نیز موزه سنگ قبرهای قدیمی و تاریخی احداث می‌شود.
ابراهیم رستم گورانی همچنین تاکید کرد: سنگ قبرها در جای خود قرار دارند و البته بسیاری از آنها در زیر خاک مدفون هستند که باید کاوش‌های باستان‌شناسی برای یافتن آنها انجام شود. به همین دلیل نیز طرح کاوش گورستان‌های قشم برای یافتن سنگ قبرهای قدیمی را به پژوهشگاه میراث فرهنگی ارایه کرده‌ایم تا با معرفی تیم کاوش باستان شناختی جزیره مجوز کاوش سنگ قبرها صادر شود. مدیر میراث فرهنگی قشم با اعلام این موضوع که تاکنون هیچ کاوش باستان‌شناسی در گورستان‌های قشم برای یافتن سنگ قبرهای تاریخی و قدیمی و بررسی آنها انجام نشده است، افزود: برخی سنگ قبرهایی که روی خاک افتاده‌اند را برای قرار دادن در موزه سرباز گورستان‌ها با حضور معتمدین جمع آوری کرده‌ایم. او اعلام کرد: در حال حاضر حدود ۲۰ سنگ قبر تاریخی در جزیره قشم ثبت ملی شده است و ۷۸ پرونده ثبت آثار ملموس و ناملموس قشم در انتظار سفر تیم دفترثبت آثار تاریخی وزارت میراث فرهنگی به این جزیره است.
رستم گورانی در پاسخ به این سوال که آیا ماجرای قاچاق و انتقال سنگ قبرهای تاریخی گورستان‌های قدیمی قشم به موزه یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس که در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها بازتاب پیدا کرده و حرف و حدیث‌هایی را به دنبال داشته است واقعیت دارد یا خیر؟ گفت: طبق بازدیدهای انجام شده توسط یگان حفاظت میراث سازمان منطقه آزاد قشم از این قبرستان ها هیچ گزارشی از انتقال سنگ قبرهای مربوط به سده‌های متاخر دوران‌های تاریخی پس از اسلام از این محل ها ثبت، گزارش و دریافت نشده است. وی با اشاره به اینکه مردم جامعه محلی قشم حافظان اصلی آثار تاریخی و باستانی در نگین خلیج فارس هستند، اظهار کرد: مردم این جزیره، این آثار را به عنوان نمادی از تاریخ، فرهنگ و تمدن بزرگ ترین جزیره ایرانی خلیج فارس می دانند و از داشتن چنین آثاری در محل سکونت شان، برخود می بالند.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم همچنین گفت: ۳۰ درصد آثار تاریخی شناسایی‌شده در بزرگ ترین جزیره ایرانی خلیج فارس در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. ابراهیم رستم گورانی در گفتگویی با ایرنا، اظهار کرد: قبرستان ها، محوطه های باستانی، سدها، چاه ها، برکه ها (آب انبارها)، بندها و گاو چاه های قدیمی و شاخص مهمترین سازه های تاریخی این جزیره هستند که مورد مطالعه باستان شناسی، مردم شناسی و کتیبه شناسی قرار گرفته اند. وی ادامه داد: تاکنون ۱۶۰ اثر تاریخی در این جزیره شناسایی شده اند که از این تعداد ۵۰ اثر برابر ۳۰ درصد در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم توضیح داد: در این میان گور پشته های دوران اشکانی و ساسانی که ویژگی های بارزتری برای ثبت در فهرست آثار ملی داشتند، در مرحل نخست انجام این بررسی های میدانی بازبینی و مستندنگاری شده اند. رستم گورانی اضافه کرد: در این میان کتیبه ها و سنگ قبرهای دوره اسلامی نیز در گام دوم تحقیقات بازخوانی شدند و با مشاهده، ثبت و مستندسازی آیه های قرآنی و اشعار مختلف نمونه های گوناگونی از آنها، در پرونده اصلی ارجاع به سازمان میراث فرهنگی ثبت و درج شده است. وی با اشاره به پرونده‌های آثار تاریخی در جریان برای ثبت در فهرست آثار ملی گفت: در حال حاضر پرونده ۲۵ اثر تاریخی در این جزیره آماده ثبت در مرحله نهایی فهرست آثار ملی است و ۷۸ اثر دیگر نیز در مرحله تهیه پرونده برای ثبت در این فهرست قرار دارند.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم با بیان اینکه برنامه مستندنگاری تطبیقی قبرستان های تاریخی روستاهای زینبی، دشت توریان، گربدان، تم سنیتی و تولا نیز با همکاری دهیاری ها و جامعه محلی این روستاها در حال انجام است، افزود: سازمان منطقه آزاد عزم جدی برای ثبت اثرهای شاخص قشم دارد و پرونده قبرستان های تاریخی به عنوان جلوه ای بارز از میراث فرهنگی، تاریخی و مذهبی مردم جزیره به صورت دائم بررسی، پیگیری و از سوی یگان حفاظت از میراث این سازمان محافظت می شود. وی اظهار کرد: در همین راستا این مدیریت با جدیت به دنبال راه اندازی و توسعه موزه های میراثی از جمله موزه های تخصصی سنگ قبر، سفال، شیشه و چوب در راستای حفاظت و حراست از میراث تاریخی ملموس و ناملموس ساحل نشینان این جزیره است.
گروه ایران -امید اسماعیلی – «قبرستان ها، محوطه های باستانی، سدها، چاه ها، برکه ها (آب انبارها)، بندها و گاو چاه های قدیمی و شاخص مهمترین سازه های تاریخی این جزیره هستند که مورد مطالعه باستان شناسی، مردم شناسی و کتیبه شناسی قرار گرفته اند. تاکنون ۱۶۰ اثر تاریخی در این جزیره شناسایی شده اند که از این تعداد ۵۰ اثر برابر ۳۰ درصد در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است». این جملات بخشی از صحبت های ابراهیم رستم گورانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم است.
به گزارش اقتصاد سرآمد، جزیره قشم یکی از جزایر استان هرمزگان و بزرگ‌ترین جزیره ایران است. این جزیره در خلیج‌فارس در تنگه هرمز قرارگرفته است و هم‌اکنون علاوه بر یک جزیره سوق‌الجیشی و تجاری، یک مکان توریستی و گردشگری به شمار می‌رود. قشم نام امروزى جزيره و نام شهر بندرى در آب‌هاى خلیج‌فارس است. اين جزيره در منابع اسلامى، تا حدود سده دهم هجرى، به نام‌هاى ديگرى مانند کاوان يا بنى‌کاوان و لافت خوانده می‌شده است.
جزيره قشم به خاطر قرار داشتن در تنگه هرمز و همجوارى با جزيره هرمز، لارک، جزیره هنگام، تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسى، از دورترين اعصار تاريخ تا به امروز از يک موقعيت جغرافيايى ويژه برخوردار بوده و داراى اهميت استراتژيکى ديده‌بانى و دروازه‌بانى خلیج‌فارس است. به شهادت سنگواره‌هاى کشف‌شده در سواحل ايران، آغاز زندگى در خلیج‌فارس به حدود ۴۰۰هزار سال قبل بازمى‌گردد. در اين دوران است که انسان اوليه از آرام‌ترين آبراه ـ يعنى تنگه خوران امروزى ـ عبور مى‌کند و خود را به طبيعت غنى و امن قشم مى‌رساند که داراى شکارگاه‌هاى بکر و آب شيرين بوده است.
در زمان هخامنشيان که امپراتوری ايران از جلگه سند تا درياى مديترانه و سياه، بحر احمر، خلیج‌فارس و درياى عمان گسترش يافت، قدرت دريايى ايران تبديل به قدرت برتر عصر خود شد زيرا مى‌بايست با قدرت‌هاى بزرگ دريايى يونان، مصر و فينيقيه رقابت کند. ازاین‌رو جزيره قشم بزرگ‌ترين مرکز فعاليت دريايى ايران شد. در دوران ساسانیان و پس از ورود اسلام به سرزمین ایران نیز تنگه هرمز و جزيره قشم يکى از مراکز عمده کنترل مسير بزرگ دريايى ابريشم و ادويه بوده است. پس از ورود اسلام به قشم، دريانوردان این جزیره يا مهاجرت کردند و يا به دين اسلام درآمدند. اما قشم همچنان اهميت خود را در کنترل تنگه هرمز حفظ نمود. مهاجرت ايرانيان به سواحل آفريقا و زنگبار از جزيره قشم صورت گرفت.
موارد ذکر شده در سطور فوق تنها بخشی از تاریخچه جزیره قشم در دوره های مختلف تاریخی را نشان می دهد. در این میان آنطور که کارشناسان و پژوهشگران مطرح کرده اند، آثار تاریخی فراوانی از دوران مختلف تاریخی در این منطقه وجود دارد. و آنطور که از صحبت های مسئولان و مدیران مربوط به حوزه میراث فرهنگی و گردشگری جزیره قشم مشخص است، برنامه ریزی برای شناسایی، معرفی و ثبت آثار تاریخی جزیره قشم همچنان با جدیت در حال انجام است.
چندروز پیش از این بود که خبرگزاری ایلنا در گزارشی نوشت: برخی ساکنان محلی در جزیره قشم از قاچاق سنگ قبرهای تاریخی گورستان‌های قدیمی قشم به موزه قطر خبر داده و می‌گویند؛ سنگ‌های قبور قدیمی دشت توریان قشم از این جزیره خارج شده و به کشورهای حاشیه خلیج فارس قاچاق شده‌اند.
ابراهیم رستم گورانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم در همین ارتباط با اعلام اینکه منطقه آزاد قشم در تلاش برای راه‌اندازی موزه روباز سنگ قبرهای قدیمی سه گورستان در قشم است، گفت: به نظر نمی‌رسد آمار مرتبط با خروج ۵۰ سنگ قبر از جزیره قشم درست باشد. او گفت: ویژگی سنگ قبرهای تاریخی گورستان‌های قشم این است که علاوه بر احتمال تعلق آنها به قرون ۶ و ۷ هجری قمری، دارای نقوش و پایه‌های قرآنی هستند و هر کدام از آنها دارای لبه‌های تزئین شده با آثار معماری هستند.
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قشم درباره قاچاق سنگ قبرهای قدیمی قشم و نمایش آنها در موزه‌های قطر اعلام کرد: از این موضوع اطلاع نداریم و حتی در جزیره هم افرادی نبوده‌اند که از مشاهده سنگ قبرهای قدیمی قشم در موزه قطر سخن بگویند یا به موزه‌های قطر رفته باشند و این آثار را از نزدیک دیده باشند. بنابراین گزارشی وجود ندارد و مردم محلی هم اطلاعی از این ماجرا ندارند.
ابراهیم رستم گورانی با اعلام اینکه سازمان منطقه آزاد قشم هم اکنون در هر سه نقطه گورستان قدیمی این جزیره در حال پیاده کردن طرح احداث موزه سنگ قبرها با همکاری جامعه محلی است، افزود: این طرح در مرحله برآورد است و قرار است در کنار سه گورستان تاریخی قشم موزه روباز سنگ قبرها احداث شود. هم اکنون نیز موضوع تامین روشنایی این گورستان‌ها برای احداث موزه در دست اجرا است و قرار است سایه بانی برای سنگ قبرهای تاریخی این گورستان‌ها ایجاد شود و پس از آن با دستورالعمل وزارت میراث فرهنگی، سنگ قبرهایی که هنوز در زیر خاک پنهان مانده‌اند، کاوش و بررسی علمی شوند. او از وجود چندین سنگ قبر تاریخی در جوار مسجد متعلق به دوران اسلامی جزیره قشم به نام مسجد شیخ برخ خبر داد و گفت: در جوار این مسجد نیز موزه سنگ قبرهای قدیمی و تاریخی احداث می‌شود.
ابراهیم رستم گورانی همچنین تاکید کرد: سنگ قبرها در جای خود قرار دارند و البته بسیاری از آنها در زیر خاک مدفون هستند که باید کاوش‌های باستان‌شناسی برای یافتن آنها انجام شود. به همین دلیل نیز طرح کاوش گورستان‌های قشم برای یافتن سنگ قبرهای قدیمی را به پژوهشگاه میراث فرهنگی ارایه کرده‌ایم تا با معرفی تیم کاوش باستان شناختی جزیره مجوز کاوش سنگ قبرها صادر شود. مدیر میراث فرهنگی قشم با اعلام این موضوع که تاکنون هیچ کاوش باستان‌شناسی در گورستان‌های قشم برای یافتن سنگ قبرهای تاریخی و قدیمی و بررسی آنها انجام نشده است، افزود: برخی سنگ قبرهایی که روی خاک افتاده‌اند را برای قرار دادن در موزه سرباز گورستان‌ها با حضور معتمدین جمع آوری کرده‌ایم. او اعلام کرد: در حال حاضر حدود ۲۰ سنگ قبر تاریخی در جزیره قشم ثبت ملی شده است و ۷۸ پرونده ثبت آثار ملموس و ناملموس قشم در انتظار سفر تیم دفترثبت آثار تاریخی وزارت میراث فرهنگی به این جزیره است.
رستم گورانی در پاسخ به این سوال که آیا ماجرای قاچاق و انتقال سنگ قبرهای تاریخی گورستان‌های قدیمی قشم به موزه یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس که در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها بازتاب پیدا کرده و حرف و حدیث‌هایی را به دنبال داشته است واقعیت دارد یا خیر؟ گفت: طبق بازدیدهای انجام شده توسط یگان حفاظت میراث سازمان منطقه آزاد قشم از این قبرستان ها هیچ گزارشی از انتقال سنگ قبرهای مربوط به سده‌های متاخر دوران‌های تاریخی پس از اسلام از این محل ها ثبت، گزارش و دریافت نشده است. وی با اشاره به اینکه مردم جامعه محلی قشم حافظان اصلی آثار تاریخی و باستانی در نگین خلیج فارس هستند، اظهار کرد: مردم این جزیره، این آثار را به عنوان نمادی از تاریخ، فرهنگ و تمدن بزرگ ترین جزیره ایرانی خلیج فارس می دانند و از داشتن چنین آثاری در محل سکونت شان، برخود می بالند.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم همچنین گفت: ۳۰ درصد آثار تاریخی شناسایی‌شده در بزرگ ترین جزیره ایرانی خلیج فارس در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. ابراهیم رستم گورانی در گفتگویی با ایرنا، اظهار کرد: قبرستان ها، محوطه های باستانی، سدها، چاه ها، برکه ها (آب انبارها)، بندها و گاو چاه های قدیمی و شاخص مهمترین سازه های تاریخی این جزیره هستند که مورد مطالعه باستان شناسی، مردم شناسی و کتیبه شناسی قرار گرفته اند. وی ادامه داد: تاکنون ۱۶۰ اثر تاریخی در این جزیره شناسایی شده اند که از این تعداد ۵۰ اثر برابر ۳۰ درصد در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم توضیح داد: در این میان گور پشته های دوران اشکانی و ساسانی که ویژگی های بارزتری برای ثبت در فهرست آثار ملی داشتند، در مرحل نخست انجام این بررسی های میدانی بازبینی و مستندنگاری شده اند. رستم گورانی اضافه کرد: در این میان کتیبه ها و سنگ قبرهای دوره اسلامی نیز در گام دوم تحقیقات بازخوانی شدند و با مشاهده، ثبت و مستندسازی آیه های قرآنی و اشعار مختلف نمونه های گوناگونی از آنها، در پرونده اصلی ارجاع به سازمان میراث فرهنگی ثبت و درج شده است. وی با اشاره به پرونده‌های آثار تاریخی در جریان برای ثبت در فهرست آثار ملی گفت: در حال حاضر پرونده ۲۵ اثر تاریخی در این جزیره آماده ثبت در مرحله نهایی فهرست آثار ملی است و ۷۸ اثر دیگر نیز در مرحله تهیه پرونده برای ثبت در این فهرست قرار دارند.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم با بیان اینکه برنامه مستندنگاری تطبیقی قبرستان های تاریخی روستاهای زینبی، دشت توریان، گربدان، تم سنیتی و تولا نیز با همکاری دهیاری ها و جامعه محلی این روستاها در حال انجام است، افزود: سازمان منطقه آزاد عزم جدی برای ثبت اثرهای شاخص قشم دارد و پرونده قبرستان های تاریخی به عنوان جلوه ای بارز از میراث فرهنگی، تاریخی و مذهبی مردم جزیره به صورت دائم بررسی، پیگیری و از سوی یگان حفاظت از میراث این سازمان محافظت می شود. وی اظهار کرد: در همین راستا این مدیریت با جدیت به دنبال راه اندازی و توسعه موزه های میراثی از جمله موزه های تخصصی سنگ قبر، سفال، شیشه و چوب در راستای حفاظت و حراست از میراث تاریخی ملموس و ناملموس ساحل نشینان این جزیره است.
بازنشر فانوس دریا به نقل از اقتصاد سرآمد
