کریدور شمال-جنوب یک شبکه چندمنظوره شامل مسیرهای دریایی، ریلی و جاده‌ای به طول ۷۲۰۰ کیلومتر است که روسیه، آسیای مرکزی، ایران و هند را به هم متصل می‌کند. این کریدور موجب کاهش ۴۰ درصدی مسافت و کاهش ۳۰ درصدی هزینه‌های تجاری شده و برای حمل‌ونقل کالاها بین این کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق تعریف سازمان همکاری‌های راه‌آهن، کریدورهای بین‌المللی شبکه‌هایی از حمل‌ونقل هستند که از مسیرهای ریلی، آبراه‌ها و جاده‌ها برای انتقال سریع و اقتصادی کالا و مسافر بهره می‌گیرند.
این کریدور شمال اروپا، اسکاندیناوی و آسیای مرکزی را از طریق بنادر جنوبی ایران و دریای خزر به کشورهای اقیانوس هند، خلیج فارس و آسیای جنوب شرقی متصل می‌کند. این مسیر از روسیه و آسیای مرکزی می‌گذرد و بمبئی در هند را به سن‌پترزبورگ در روسیه و هلسینکی در فنلاند متصل می‌سازد.
مزیت کریدور شمال-جنوب
این کریدور امن‌ترین، کوتاه‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین مسیر برای حمل‌ونقل کالا بین آسیا و اروپا است و امکان کاهش مسافت و هزینه‌های تجاری را فراهم می‌کند. کالاهای تجاری در این مسیر می‌توانند تا دو برابر سریع‌تر از مسیر کانال سوئز منتقل شوند. براساس پیش‌بینی‌ها، جریان محموله‌ها در این کریدور تا سال ۲۰۳۰ به ۱۵ تا ۲۵ میلیون تن خواهد رسید و این توسعه، فرصت‌های ژئوپلیتیکی فراوانی برای روسیه، آسیای مرکزی، ایران و کشورهای آسیای غربی ایجاد می‌کند.
این کریدور می‌تواند به‌عنوان رابط تجاری میان آسیا و اروپا عمل کند. موقعیت استراتژیک این مسیر باعث تقویت اقتصادی آن شده است، زیرا این کریدور به عنوان دروازه تجارت جهانی و مسیر اصلی حمل‌ونقل بین آسیا و اروپا شناخته می‌شود. شرایط ناپایدار و ناامنی مسیرهای دریایی در غرب آسیا نیز بر اهمیت این کریدور افزوده است.
ایران به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی، با ظرفیت‌های خاصی نظیر تأمین انرژی پایدار (چهارمین دارنده ذخایر نفت و دومین دارنده ذخایر گاز در جهان)، امکان ترانزیت امن و دسترسی به مناطق آسیای مرکزی، خلیج فارس، اقیانوس هند و مدیترانه شرقی و نیز حفظ امنیت در جغرافیای اسلامی، نقش مهمی در این کریدور دارد.
سازمان همکاری شانگهای (SCO) و کشورهای عضو آن که شامل نیمی از جمعیت جهان و بزرگترین تولیدکنندگان انرژی دنیا (ایران و روسیه) و بزرگترین مصرف‌کننده انرژی دنیا (چین) هستند، فرصت‌های جدیدی را در امتداد این کریدور برای افزایش همگرایی فراهم کرده‌اند. این سازمان اقتصادی با حجم ۲۳ هزار میلیارد دلار و تجارت داخلی بیش از ۳۰۰ میلیارد دلاری، ظرفیت بالایی در منابع معدنی و دیگر مواد اولیه کمیاب مانند اورانیوم، نیکل، کبالت، لیتیوم و مس دارد.
از سوی دیگر، رویدادهای سال ۲۰۲۲ در اوکراین و تحریم‌های غرب علیه روسیه نیز اهمیت این کریدور را دوچندان کرد و تعاملات تجاری و اقتصادی بین ایران و روسیه را تقویت نمود.
گسترش کریدور به آفریقا
در سپتامبر گذشته، برای اولین بار محموله‌ای از روسیه به عربستان از طریق کریدور ایران ترانزیت شد. این محموله شامل ۳۶ کانتینر بود که از روسیه به بندرعباس و سپس به جده عربستان انتقال یافت. اتصال روسیه به عربستان از طریق این کریدور نشان از پتانسیل آن برای گسترش به نقاط دیگر، از جمله آفریقا دارد. این گسترش می‌تواند تأثیرات ژئوپلیتیکی مهمی برای روسیه و ایران داشته باشد.
به‌تازگی، مقامات روسی درباره امکان اتصال تانزانیا به این کریدور نیز مذاکره کرده‌اند. این ارتباط می‌تواند بنادر تانزانیا را به کشورهای محصور در خشکی مرتبط کند و به توسعه حمل‌ونقل شمال-جنوب کمک کند. روس‌ها قصد دارند یک هاب لجستیکی در سواحل شرقی آفریقا به‌عنوان بخشی از این کریدور ایجاد کنند.
کالاهایی نظیر غلات، الوار و سیمان از بنادر روسیه از طریق این کریدور به ایران ارسال می‌شوند و طرح گسترش این مسیر به آفریقا می‌تواند نقشه حمل‌ونقل جهانی را تغییر دهد. به پیشنهاد کارشناسان روسی، این کریدور می‌تواند از طریق دریای سرخ به آفریقا متصل شود و یک حلقه کلیدی در توسعه لجستیک بین‌المللی ایجاد کند.
مزایای توسعه کریدور به آفریقا
- ایجاد خطوط حمل‌ونقل بین روسیه و ایران با آفریقا، که به توسعه تجارت و مبادلات تجاری بین قاره‌ها کمک کرده و فرصت‌های تازه‌ای برای کسب‌وکارها در بازار آفریقا ایجاد می‌کند.
- کاهش زمان تحویل کالا به آفریقا و بهینه‌سازی فرآیندهای لجستیکی و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، که موجب بهبود مسیرهای حمل‌ونقل در داخل و خارج از روسیه می‌شود.
- تقویت حضور ژئوپلیتیک ایران و روسیه در منطقه آفریقا و تقویت روابط دیپلماتیک با کشورهای دیگر.
این کریدور که به‌ویژه برای ایران در مسیر گسترش تجارت با آفریقا اهمیت زیادی دارد، نشان‌دهنده یک مسیر استراتژیک مهم است و فرصت‌های تازه‌ای را برای تجارت با بازارهای در حال توسعه در آسیا و آفریقا فراهم می‌کند.
بازنشر فانوس دریا به نقل از اقتصاد آبی
