مرتضی توکلی
رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی
اقیانوس موهبتی الهی است که آغاز و تداوم حیات نباتی و جانوری و استمرار تعادل نظام‌مند چرخه حیات مرهون آن است. مناظر زیبا و چشم نواز، منابع سرشار زنده و غیر زنده، تنظیم اقلیم زمین، حمل‌و‌نقل روان و ارزان و تأمین امنیت و دفاع از سرزمین، تنها بخشی از منافع و مزایای اقیانوس برای ساکنان این کره خاکی است.
۸ ژوئن (۱۹ خرداد ۱۴۰۳) که روز جهانی اقیانوس نامگذاری شده است به عنوان یک روز نمادین جهت افزایش آگاهی و معرفی اقدامات و سیاست‌های کلی آمایش سرزمین مبنی بر توسعه و پیشرفت مناطق و صنایع دریایی است. توجه دقیق، عالمانه و آگاهانه به ناهنجاری‌هایی مانند ورود آلاینده‌های نفتی، پلاستیک‌ها، فاضلابهای صنعتی و شهری به دریا، صید بی‌رویه، توسعه صنعتی ناپایدار و تخریب زیستگاه‌های حساس دریایی، گرمایش بی‌سابقه، تغییرات شدید تراز آب دریای خزر، توسعه لایه کم اکسیژن در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر، اسیدی‌تر شدن دریاها، کاهش تنوع زیستی، ورود گونه‌های مهاجم از طریق آب توازن کشتی‌ها، و موضوعاتی شبیه آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
همچنین شناخت منابع و منافع دریایی و بهره برداری پایدار از آن‌ها مانند تأمین آب شیرین مورد نیاز شهر‌های ساحلی، شناسایی منابع انرژی دریایی اعم از منابع تجدیدپذیر و غیر تجدیدپذیر، صید و صیادی در آب‌های دور و نزدیک، آبزی پروری ساحلی- دریایی، گردشگری دریایی، حمل‌و‌نقل و صنایع دریایی- اقیانوسی وجه دیگری است که اهمیت روز افزون دریا و اقیانوس را به عنوان کلید جهش اقتصادی کشور مورد تاکید قرار می‌دهد. دانش بشر حکایت از وضعیت نگران‌کننده اقیانوس و دریاها دارد. با این حال، تلاش‌های انجام شده برای نجات اقیانوس و زمین همچنان کافی نیست. با توجه به شعار روز جهانی اقیانوس‌ها و دریاها در سال ۲۰۲۴ میلادی که از طرف سازمان ملل اعلام شده است، برای تحریک انگیزه‌ای گسترده برای نجات اقیانوس، نیاز به “بیدار کردن عمق‌های جدید” است. این شعار افراد و جوامع را به بررسی عمیق‌تر درک اهمیت اقیانوس، اکوسیستم‌های آن و ارتباط آن با جنبه‌های مختلف زندگی‌مان تشویق می‌کند و به لزوم بیدار شدن احساس عمیق‌تری از مسئولیت، آگاهی و ارزش قدردانی از اقیانوس و حفظ آن اشاره می‌کند. توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که پایه شناخت موضوعات مطروح، توجه به رشته‌های علوم و مهندسی اقیانوسی- جوی و توسعه و تامین فنّاوری‌های مورد نیاز برای پایش و مشاهدات اقیانوسی- جوی است که همت همگانی را برای حمایت از مراکز علمی معتبر کشور در این عرصه طلب می‌کند تا با ایجاد دانش و شناخت دقیق تر، زمینه را برای بهره گیری هر چه بیشتر از قابلیت های موجود بخش دریایی و خلق ظرفیت‌های جدید و نیز حفاظت عالمانه از این منابع بی نظیر در سطح ملی و منطقه‌ای فراهم نماید.
