واگرایی شاخص کل بورس با هموزن
اگر در نگاه کلی برای قضاوت درباره روند بازار سرمایه روز گذشته به شاخص کل بورس اکتفا شود با توجه به صعود 3هزار و 902واحدی ممکن است خطای محاسباتی پیش بیاید. چراکه در روزی که شاخص کل بورس 0.17درصد سبزپوش بود شاخص کل (هموزن) از نظر آماری نزدیک به دو برابر یعنی 0.3درصد منفی بود. نظر به اینکه ماهیت و جنس این دو شاخص بورس با هم فرق میکند این واگرایی در مثبت بودن یکی و نزولی بودن دیگری، باردیگر شائبه پدیده شاخصسازی را نزد فعالان بازار سرمایه تقویت میکند.
مرداد ماه 1402، معصومی خانقاه مدیر سابق صندوق توسعه بازار سرمایه و مدیر فعلی نظارت بر بورس های سازمان بورس و اوراق بهادار درباره شائبه شاخصسازی گفته بود: «شائبه شاخصسازی تکذیب میشود. به هیچ عنوان عملیات در راستای شاخصسازی نیست بلکه بر اساس آییننامه اقدامات صورت میگیرد.»
شاخص کل هموزن معیاری برای سنجش وضع بازار سرمایه است که در راستای رصد تغییرات بازار به شکل روزانه و حتی در بازههای طولانیمدت کمککننده خواهد بود. وجه تسمیهی این شاخص بهعنوان شاخص هموزن در آن است که تأثیرات شرکتها و نمادهای مختلف بر روی آن مستقل از کوچک یا بزرگ بودن شرکتها است. به عبارت دیگر، تأثیرپذیری این شاخص از شرکتهای کوچک و بزرگ به یک اندازه است و اینگونه نیست که شرکتهایی که ارزش بالایی دارند بتوانند در این شاخص اثر بیشتری بگذارند.
به عبارت دیگر، تفاوت شاخص کل و شاخص هموزن در آن است که در شاخص هموزن همانطور که اشاره شد میزان ارزش بازار شرکتها و بزرگ یا کوچک بودن آنها اهمیتی ندارد و تأثیر شرکتها بر روی شاخص به یک اندازه خواهد بود. این در حالی است که در شاخص کل اوضاع متفاوت بوده و متناسب با اندازهی شرکتها به آنها وزن داده شده است بهطوری که شرکتهای بزرگ تأثیر بیشتری بر روی آن دارند. این امر سبب میشود تا اگر در یک روز معاملاتی، تغییرات قیمتی چند شرکت بزرگ بالا باشد، شاخصکل تصویری برگرفته از تغییر آنها را در هر جهتی که اتفاق افتاده است انعکاس دهد و بدین ترتیب اثر تحولات شرکتهای کوچکتر چندان به چشم نخورد.
سهمهای شاخصساز همان شرکتهای بزرگی هستند که اوضاع آنها و مثبت یا منفی بودنشان اثر بهسزایی بر روی شاخص کل بورس دارد؛ بنابراین از این شرکتهای بزرگ بهعنوان سهمهای شاخصساز در بازار سرمایه یاد میشود.
به همین دلیل است که گاهی اوقات ممکن است شاخص کل تصویر مثبتی از بازار را ارائه دهد اما سبد سهام شما و یا پرتفوی سرمایهگذاریتان شرایطی منفی را تجربه کند. در چنین شرایطی باتوجهبه فرمول محاسبهی شاخص کل حتی اگر اتفاق چندان مثبتی در سهام شرکتهای بزرگ رخ نداده باشد ممکن است بر اثر کد به کد در سهم شرکتهای بزرگ و معامله شدن آنها شاخص کل مثبت گزارش شود درحالیکه عملاً وضعیت بازار چندان صعودی نبوده است.
بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل بورس را شرکتهای بانک ملت با 3هزار و 235، صنایع پتروشیمی خلیج فارس با هزار و پانصد و 13، پتروشیمی نوری با 594، بانک اقتصاد نوین با 224 و پالایش نفت اصفهان با 213واحد داشتند و در نقطه مقابل مخابرات ایران با 207، صنایع سیمان دشتستان با 194، میدکو با 173، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با 166 و معدنی و صنعتی چادرملو با 140واحد بیشترین نقش کاهنده را در رشد شاخص کل بورس داشتند.
بازنشر مرینپرس به نقل از اقتصاد سرآمد