حمل و نقل و سیستم‌های وابسته به آن، به‌شدت در رشد اقتصادی یک کشور و همچنین جهان موثر هستند. امروزه کشورهایی در اقتصاد پیشرو هستند که سیستم حمل‌ونقل کارآمدتری دارند. حمل‌ونقل جاده‌ای ، آبی، هوایی و ریلی ایران تا سال‌های گذشته روند بسیار خوبی داشت، به‌طوری‌که شاهد رشد اقتصادی خوبی بودیم. اکنون به دلیل وجود تحریم‌های بیش‌ازاندازه و پس از آن شیوع بیماری کرونا، سیستم حمل و نقل کشور در وضعیت خوبی قرار ندارد. با توجه به افت روند واردات و صادرات کالا، کاهش استفاده از سیستم‌های حمل و نقل را شاهد بوده‌ایم که این موضوع منجر به کاهش میزان درآمدزایی در این حوزه شده است. ما در این مقاله سعی داریم تا شما را با سند چشم‌انداز بخش حمل و نقل ریلی، جاده ای، دریایی و هوایی ایران در افق ۱۴۰۴ تا سال ۲۰۲۹ میلادی آشنا کنیم. تا پایان با ما همراه باشید.
نگاهی به تاثیر تحریم بر سند چشم انداز بخش حمل و نقل بار ایران در افق ۱۴۰۴ تا سال ۲۰۲۹
متاسفانه در سال‌های گذشته و به‌خصوص در سال جاری، کشورمان ایران تحت تحریم‌های همه‌جانبه قرار داشت. این موضوع باعث شد تا صنعت حمل و نقل کشور با مشکلات جدی روبرو شود. یکی از مهم‌ترین دلایل بروز اختلال در صنعت حمل و نقل بار ایران کاهش چشمگیر سرمایه‌گذاری خارجی و کاهش صادرات نفت در کشور به شمار می‌آید. در این میان حمل و نقل ریلی ، جاده ای ، هوایی و آبی تحت تاثیر قرار گرفتند. برای مثال با کاهش صادرات نفت، صنعت حمل و نقل دریایی با رکود بسیار زیادی روبرو شده است. خوب است بدانید که حتی کشورمان اجازه پهلو گرفتن در بندرها مختلف با پرچم ایران را ندارد.
چشم انداز حمل و نقل ایران تا سال ۲۰۲۹ میلادی
شاید جالب باشد که بدانید موسسه تحقیقاتی فیچ در گزارشی از چشم‌انداز بخش حمل و نقل بار ایران از راه زمین، ریل، هوا و دریا پیش‌بینی خود را اعلام کرد. طی این گزارش، مانند دو سال گذشته، کشور تا سال آینده نیز با رکود روبرو خواهد بود. این موضوع تنها به دلیل تحریم‌ها نیست، بلکه وجود بیماری کرونا نیز بسیار موثر بوده و هست. طی این گزارش انواع مختلف حمل و نقل در ایران رشد منفی را تجربه خواهند کرد. ما در ادامه به‌طور مختصر به گزارش این موسسه تحقیقاتی در مورد چشم‌انداز انواع حمل و نقل در ایران اشاره خواهیم کرد.
چشم انداز حمل و نقل جاده ای تا سال ۲۰۲۹
همان‌طور که می‌دانید، به دلیل وجود بیماری کرونا و البته افزایش قیمت زیاد کالاها، قدرت خرید مردم بسیار کم شده است. این موضوع باعث شد تا حجم حمل و نقل جاده‌ای به طرز عجیبی کاهش پیدا کند. طبق گزارش این سازمان، حمل و نقل بار ایران از طریق جاده تا سال آینده نیز شاهد رشد منفی ۶.۷ درصدی خواهد بود. اما خوشبختانه در گزارش این موسسه، رشد متوسط ۵.۲ درصدی حمل‌ونقل جاده‌ای بار در میان‌مدت و بلندمدت تا سال ۲۰۲۹ میلادی پیش‌بینی شده است. این موضوع به دلیل کاهش تحریم‌ها پیش‌بینی می‌شود. البته دولت باید از اکنون به فکر گسترش جاده‌ها و تعمیر و بازسازی آنها در آینده باشد.
چشم انداز حمل و نقل ریلی تا سال ۲۰۲۹
جالب است بدانید که ۳۵ درصد کل حمل و نقل بار ایران از طریق شبکه ریلی انجام می‌شود. طبق پیش‌بینی‌ها، حمل‌ونقل ریلی نیز به دلیل کاهش صادرات نفت و وجود بیماری کرونا، تا سال آینده رشد منفی ۴.۶ درصدی را تجربه خواهد کرد. اما با کاهش تحریم‌ها علیه ایران و گسترش روابط سیاسی، طی ۵ سال آینده، رشد سالانه ۰.۵ درصدی برای بخش حمل و نقل ریلی ایران پیش‌بینی می‌شود. این درصد رشد پس از آن در بلندمدت تا سال ۲۰۲۹ روند صعودی بیشتری را پیش خواهد گرفت. این موضوع به دلیل قرار گرفتن ایران در منطقه استراتژیک تجاری است. باید بگوییم که در بلندمدت سرمایه‌گذاری در بخش حمل و نقل ریلی افزایش بسیار چشمگیری خواهد داشت که این موضوع به نوبه خود در رشد آن بسیار موثر است.
چشم انداز حمل و نقل هوایی تا سال ۲۰۲۹
حمل و نقل هوایی بیشتر برای جابجایی کالاهای لوکس و گران‌قیمت استفاده می‌شود. وجود تحریم‌ها و از طرفی کم شدن خریدارهای کالاهای لوکس، باعث شده تا این صنعت با رشد منفی ۵.۶ درصدی روبرو شود. البته یکی دیگر از دلایل رکود در حمل‌ونقل هوایی، وجود بیماری کرونا و ممنوع شدن پروازها بود. اما طی ۵ سال آینده شاهد رشد سالانه ۰.۸ درصدی در حمل‌ونقل هوایی خواهیم بود. این موضوع به دلیل کمرنگ شدن تحریم‌ها در آینده نزدیک و همچنین گسترش ظرفیت فرودگاهی در ایران خواهد بود. این روند صعودی در بلندمدت تا سال ۲۰۲۹ همچنان ادامه دارد. در بلندمدت، تلاش ایران برای تبدیل شدن به هاب حمل‌ونقلی در منطقه، باعث جذب سرمایه‌ها برای توسعه زیرساخت‌های هوایی کشور خواهد شد.
چشم انداز حمل و نقل دریایی تا سال ۲۰۲۹
یکی از مهم‌ترین دلایل رکود در صنعت حمل و نقل بار ایران از طریق دریاها، کاهش صادرات نفت است. پیش‌بینی می‌شود که از سال آینده با کاهش تحریم‌ها، شاهد رشد تخلیه و بارگیری تناژ و کانتینر در تمام بندرهای کشور باشیم. همچنین به‌مرور باوجود قرارداد همکاری با افغانستان و هند در بخش بنادر، در میان‌مدت روند رشد صعودی خواهد بود. ایران با توسعه بندر چابهار می‌تواند صادرات بیشتری به هند و آسیا-اقیانوسیه داشته باشد. البته ظرفیت صادرات در بنادر شمالی کشور نیز در بلندمدت افزایش چشمگیری خواهد داشت. این موضوع به دلیل استراتژیک بودن موقعیت جغرافیایی این بنادر است.
سند چشم انداز حمل و نقل ریلی در افق ۱۴۰۴
پیش بینی های انجام شده در این زمینه از سوی دولت برای حمل بار در سند چشم انداز حمل و نقل ریلی در افق ۱۴۰۴ ۲۰۲ میلیون تن برای مواد معدنی و فولادی است. همچنین برآوردها طول شبکه ریلی را ۲۵ هزارکیلومتر نشان می‌دهند که در حال حاضر ۱۳۵۰۰ کیلومتر است. علاوه بر این برای رسیدن به ۵۵ میلیون تن حمل و نقل فولاد در چشم انداز ۱۴۰۴ از مجموع طول شبکه ریلی باقیمانده سهم فولاد ۱۷۹۵ کیلومتر است که ۱۲۵۵ کیلومتر آن باید دو خطه شود. تا بتوان اهداف یاد شده در چشم انداز را برآورده کرد.
سند چشم انداز حمل و نقل دریایی در افق ۱۴۰۴
برخی از اهداف در بخش الزامات و واگذاری‌ها در سند چشم انداز حمل و نقل دریایی در سند ۱۴۰۴ عبارت‌اند از:
-توانمندسازی بخشهای خصوصی و تعاونی بر ایفای فعالیت‌های گسترده و اداره بنگاه‌های اقتصادی بزرگ
-نظارت و پشتیبانی مراجع ذی ربط بعد از واگذاری برای تحقق اهداف واگذاری
-ایجاد زیربناهای اقتصادی با اولویت مناطق کمتر توسعه یافته
-تغییر نقش دولت از مالکیت و مدیریت مستقیم بنگاه به سیاستگذاری و هدایت و نظـارت ،توانمند سازی بخشهای خصوصی و تعاونی در اقتصاد و حمایت از آن جهت رقابت کالاها در بازارهای بین المللی
همچنین موراد بالا در سند چشم انداز حمل و نقل جاده ای در افق ۱۴۰۴ و سند چشم انداز حمل و نقل هوایی در افق ۱۴۰۴ نیز در نظر گرفته شده اند.
سخن پایانی
صنعت حمل و نقل در هر کشوری تاثیر بالقوه بر پیشرفت‌های اقتصادی آن دارد. سند چشم انداز حمل و نقل جاده ای، هوایی، ریلی و دریایی در افق ۱۴۰۴ در سال‌های گذشته روند رشد صعودی را چه در داخل و چه در خارج کشور پیش گرفته بود. متاسفانه در سال‌های اخیر باوجود تحریم‌های گسترده و در نتیجه کاهش صادرات نفت و کاهش قدرت خرید مردم، صنعت حمل و نقل با رشد منفی روبرو شد. این موضوع در تمام انواع حمل‌ونقل محسوس بود. اما طبق پیش‌بینی‌های موسسه تحقیقاتی فیچ، با کمرنگ شدن تدریجی تحریم‌ها علیه ایران، در میان‌مدت و بلندمدت شاهد رشد خوبی در تمام انواع مختلف حمل و نقل خواهیم بود. همچنین ایران در تلاش برای گسترش صادرات گاز به کشورهای جهان است. البته باید توجه داشته باشیم که این پیش‌بینی‌ها در مورد کاهش تحریم‌ها، با تغییر ریاست‌جمهوری در آمریکا یا تغییر سیاست آنها در قبال کشورمان محقق خواهد شد.
