کشتی‌سازی ژاپن در رقابت شدید با چین و کره جنوبی، سه کشور خاور دور ـ چین، کره جنوبی و ژاپن ـ در حال حاضر حدود ۹۶ درصد از کل سفارشات کشتی‌ها بر اساس تناژ DWT را در اختیار دارند. در این میان، چین با سهم ۶۸ درصدی در رتبه نخست، کره جنوبی با ۱۸ درصد در جایگاه دوم و ژاپن با حدود ۱۰ درصد در رتبه سوم قرار دارد. کشتی‌سازی ژاپن، یکی از سه صنعت برتر جهان، همچنان در رقابتی فشرده با دو رقیب آسیایی خود حرکت می‌کند. دفتر سفارشات ژاپن شامل ۷۳۷ کشتی با مجموع ۴۰.۷ میلیون DWT است که عمدتاً شامل کشتی‌های فله‌بر، تانکر و کانتینربر می‌شود.
به گزارش بندر و دریا به نقل ازمانا، تحولات اخیر نشان می‌دهد ژاپن در حال افزایش تلاش‌های خود برای تقویت رقابت‌پذیری در صنعت کشتی‌سازی است. این کشور که زمانی با در اختیار داشتن بیش از ۳۵ درصد از سفارشات جدید کشتی‌ها رهبر جهانی محسوب می‌شد، در سال‌های اخیر با کاهش پیوسته سهم بازار مواجه بوده است. رشد سریع کشتی‌سازی چین موجب شد سهم ژاپن از ۲۶ درصد در سال ۲۰۱۷ به پایین‌ترین سطح خود، یعنی حدود ۱۰ درصد در اکتبر ۲۰۲۵، کاهش یابد. به طور کلی، کشتی‌سازی بخش حیاتی اقتصاد ژاپن و هسته اصلی خوشه دریایی این کشور است.
به گفته نیکوس تاگولیس، تحلیلگر ارشد بین‌وجهی انجمن کشتی‌سازان ژاپن (SAJ)، این انجمن که نماینده ۱۷ گروه پیشرو در کشتی‌سازی است، قصد دارد حدود ۲.۳ میلیارد دلار در صنعت داخلی سرمایه‌گذاری کند. همچنین با دعوت از بخش دولتی برای مشارکت، هدف‌گذاری شده تا این رقم تا سال ۲۰۳۵ به ۶.۵ میلیارد دلار برسد.
پس از توافق آمریکا و چین برای تعلیق یک‌ساله هزینه‌های بندری، طرح نوسازی کارخانه‌های کشتی‌سازی ژاپن تحت تأثیر قرار گرفت. این طرح شامل جایگزینی ماشین‌آلات قدیمی، نصب جرثقیل‌های بزرگ‌تر و به‌کارگیری اتوماسیون و فناوری‌های پیشرفته است.
از سوی دیگر، دولت ژاپن تفاهم‌نامه‌ای با ایالات متحده برای گسترش همکاری در زمینه کشتی‌سازی امضا کرده است. این توافق فرصت‌هایی برای سفارشات آمریکایی در کارخانه‌های داخلی ژاپن و همچنین قراردادهایی جهت نگهداری کشتی‌های نیروی دریایی آمریکا فراهم می‌آورد. ژاپن قصد دارد تا سال ۲۰۴۰ به رهبر جهانی در کشتی‌سازی خودران و بدون انتشار گازهای گلخانه‌ای تبدیل شود و نیمی از ناوگان داخلی خود را خودران سازد. تمرکز اصلی این کشور دیگر بر حجم تولید نیست، بلکه بر نوآوری و ارائه راه‌حل‌های فناورانه ارزش‌افزا متمرکز شده است؛ عواملی که عملکرد و کیفیت کشتی‌ها را بهبود می‌بخشند.
این تلاش‌ها در راستای بازیابی جایگاه ژاپن در چشم‌انداز جهانی کشتی‌سازی انجام می‌شود؛ جایگاهی که در دو دهه گذشته دستخوش تغییرات چشمگیری بوده است.
نکته قابل توجه آن است که در حال حاضر هیچ سفارشی برای کشتی‌های حامل LNG در ژاپن وجود ندارد، امری که نشان‌دهنده فاصله این کشور از رقبای آسیایی خود است. در زمینه سوخت‌های جایگزین، حدود ۱۰ درصد از کشتی‌های فله‌بر و کانتینری در حال ساخت ممکن است از متانول استفاده کنند و تنها ۴ درصد قابلیت استفاده از LNG را دارند. افزون بر این، ۳۲ درصد از تناژ سفارش داده‌شده به اسکرابر مجهز خواهند بود.
در این محیط چالش‌برانگیز، بخش کشتی‌سازی ژاپن دستخوش ادغام‌ها و اقدامات استراتژیک برای حفظ رقابت‌پذیری شده است. به عنوان نمونه، شرکت کشتی‌سازی ایماباری با هدف دستیابی به صرفه‌جویی در مقیاس، سهام خود را در شرکت JMU افزایش داده است.
اقدامات جدید ژاپن نشان‌دهنده تلاش این کشور برای سازگاری صنعت کشتی‌سازی با رقابت شدید جهانی است. با این حال، محدودیت‌های ساختاری همچنان پابرجا هستند. فضای محدود ساحلی مانع توسعه یاردهای جدید می‌شود، اگرچه سرمایه‌گذاری‌هایی برای ارتقای تأسیسات موجود در حال انجام است تا ظرفیت تولید افزایش یابد.
پیری نیروی کار نیز یکی از نگرانی‌های عمده به شمار می‌رود؛ زیرا بخش قابل توجهی از کارکنان در آستانه بازنشستگی قرار دارند، بازتابی از روند جمعیتی ژاپن. در عین حال، سهم کارگران خارجی که یک دهه پیش تقریباً صفر بود، اکنون به حدود ۲۰ درصد از کل نیروی کار رسیده است. مراکز آموزشی تخصصی نیز برای توسعه مهارت‌ها و حمایت از نیروی انسانی جدید ایجاد شده‌اند.
نوآوری در استراتژی این صنعت نقش محوری دارد. کشتی‌سازی ژاپن با همکاری مراکز تحقیق و توسعه، دانشگاه‌ها و اندیشکده‌ها، در حال توسعه فناوری‌هایی مانند کشتی‌های بدون انتشار گازهای گلخانه‌ای، کشتی‌های خودران و راه‌حل‌های مبتنی بر اینترنت اشیا است.
سرمایه‌گذاری‌های برنامه‌ریزی‌شده در ارتقای یاردها گامی مثبت و در مسیر درست تلقی می‌شود و می‌تواند راه را برای بهبود آینده هموار سازد. این صنعت که ریشه در میراث مدیریت کیفیت جامع، تخصص فنی و نوآوری ژاپن دارد، همچنان کیفیت را بر کمیت ترجیح می‌دهد و استانداردهای بالا و فناوری‌های ارزش‌افزا را در اولویت قرار می‌دهد.
اگرچه سهم ژاپن در بازار جهانی احتمالاً در آینده نزدیک به‌طور کلی پایدار باقی خواهد ماند، اما تمرکز بر فناوری‌های سازگار با محیط زیست، افزایش بهره‌وری و ایجاد مشارکت‌های استراتژیک می‌تواند بهبود سودآوری و تقویت جایگاه بین‌المللی این بخش را به همراه داشته باشد. تعدیل‌های ساختاری، ادغام‌ها و بازآرایی‌های استراتژیک، بیانگر تلاش‌های مستمر فعالان صنعت برای حفظ رقابت‌پذیری در برابر چالش‌های جهانی است.
بازنشر فانوس دریا به نقل از بندر و دریا