هر کیلومتر ساحل امارات ۱۰ برابر ایران درآمد دارد
هر روز، هزاران کشتی از تنگه هرمز می‌گذرند و ۲۰% نفت جهان را جابجا می‌کنند. اما سود این عبور به جیب چه کسی می‌رود؟
قطعاً نه ما. با ۵,۸۰۰ کیلومتر ساحل – بیشترین در خلیج فارس – سهم کشورمان از اقتصاد ۲.۲ تریلیون دلاری دریاها فقط ۲۵ میلیارد دلار است. امارات با ساحلی به مراتب کوتاه‌تر، ۶۰ میلیارد دلار برداشت می‌کند.
تا ۲۰۳۰، این بازار به ۳ تریلیون دلار می‌رسد. کشورمان می‌تواند ۲۰۰ میلیارد دلار سالانه از آن کسب کند – نصف GDP کنونی. سؤال این است: آیا باز هم تماشاگر خواهیم بود؟
۱. درآمدی بر اقتصاد ۲.۲ تریلیون دلاری اقیانوس‌ها
تبدیل اقتصاد اقیانوسی از مفهومی انتزاعی به واقعیتی انکارناپذیر، یکی از مهم‌ترین تحولات اقتصادی دهه اخیر بوده است. انتشار گزارش UNCTAD در ژوئن ۲۰۲۵ که ارزش این اقتصاد را ۲.۲ تریلیون دلار برآورد کرد، بسیاری را به این نتیجه رساند که اقیانوس‌ها فراتر از مسیرهای صرف عبور کالا، به موتورهای اصلی رشد اقتصادی بدل شده‌اند.
این دگرگونی در شرایطی شکل گرفته که اقتصاد جهانی خود درگیر چالش‌های متعددی نظیر تورم، رکود و تنش‌های ژئوپلیتیک بوده است. طبق برآوردهای OECD، ارزش این اقتصاد تا سال ۲۰۳۰ از مرز ۳ تریلیون دلار عبور خواهد کرد و سهمش از ارزش افزوده جهانی دو برابر خواهد شد.
این آمار برای کشورمان معنای ویژه‌ای در بر دارد. امارات متحده عربی موفق شده ۵۰-۶۰ میلیارد دلار از این بازار را از آن خود کند – رقمی که ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می‌شود. در مقابل، سهم ما کماکان در محدوده ۱۵-۲۵ میلیارد دلار متوقف مانده است. این فاصله نه فقط بیانگر فرصت‌های از دست رفته، که نشان‌دهنده پتانسیل عظیمی است که همچنان در انتظار تحقق است.
۲. ترکیب بازار: پیشتازی بخش خدمات
تحولی بنیادین در ساختار اقتصاد اقیانوسی جهان رخ داده است. برخلاف تصورات سنتی که دریاها را محدود به ماهیگیری و حمل کالا می‌دانست، در حال حاضر خدمات ۵۹ درصد (۱.۳ تریلیون دلار) و کالاها تنها ۴۱ درصد (۹۰۰ میلیارد دلار) از این اقتصاد را تشکیل می‌دهند. چنین نسبتی گویای بلوغ و پیچیدگی روزافزون اقتصاد دریایی است.
الف) بخش خدمات: ۱.۳ تریلیون دلار
در صدر بخش خدمات، گردشگری دریایی و ساحلی با ۷۲۵ میلیارد دلار قرار گرفته که بزرگ‌ترین سهم از اقتصاد اقیانوسی محسوب می‌شود. این صنعت که یک‌سوم کل اقتصاد دریایی را در بر می‌گیرد، مصداق بارز تاب‌آوری اقتصادی به شمار می‌رود. بر اساس گزارش CLIA 2024، صنعت کروز توانسته با جذب ۳۱.۷ میلیون مسافر در سال ۲۰۲۳، به ۱۰۷ درصد از سطح پیش از همه‌گیری کرونا دست یابد.
جایگاه دوم به حمل‌ونقل دریایی با حدود ۴۸۴ میلیارد دلار اختصاص دارد، هرچند بررسی‌های UNCTAD حاکی از آن است که این بخش طی سال ۲۰۲۳ افتی ۳۰ درصدی را متحمل شده است. عمده این کاهش به افت نرخ‌های کرایه پس از دوران اوج‌گیری در زمان پاندمی برمی‌گردد، دوره‌ای که شاهد افزایش بیش از دو برابری شاخص کانتینری شانگهای بودیم.
سایر خدمات دریایی عبارتند از:
- خدمات بندری: ۱۴۰-۱۸۰ میلیارد دلار
- خدمات مالی دریایی: ۵۰-۸۰ میلیارد دلار
- خدمات لجستیکی و پشتیبانی: ۶۰-۱۰۰ میلیارد دلار
ب) بخش کالاها: ۹۰۰ میلیارد دلار
تحول از اقتصاد استخراجی به اقتصاد دانش‌بنیان در بخش کالاها به وضوح قابل مشاهده است. ماهیگیری و آبزی‌پروری که روزگاری تنها بخش قابل توجه محسوب می‌شد، اینک با ۳۵۰-۴۰۰ میلیارد دلار در کنار دیگر بخش‌ها جای گرفته است.
توزیع بخش کالاها:
| بخش | ارزش (میلیارد دلار) | ویژگی‌های کلیدی |
|---|---|---|
| ماهیگیری و آبزی‌پروری | ۳۵۰-۴۰۰ | رشد سالانه ۵.۲% در آبزی‌پروری |
| نفت و گاز دریایی | ۲۰۰-۲۵۰ | تحت فشار سیاست‌های کربن‌زدایی |
| تولیدات دریایی پیشرفته | ۱۵۰-۲۰۰ | شامل انرژی‌های تجدیدپذیر |
| کشتی‌سازی | ۱۰۰-۱۵۰ | تسلط ۵۰% چین برای نخستین بار |
۳. جغرافیای قدرت: از سیطره آسیا تا نوظهوری آفریقا
داستان تغییر موازنه قدرت جهانی در توزیع جغرافیایی اقتصاد اقیانوسی نمایان است. آسیا که ۹۱۲ میلیارد دلار معادل ۴۱.۵ درصد را به خود اختصاص داده، در رأس قرار گرفته است. اروپا با ۸۶۸ میلیارد دلار (۳۹.۵ درصد) مقام دوم را حفظ کرده، در حالی که آمریکای شمالی با وجود اقتصاد بزرگش، تنها ۱۹۲ میلیارد دلار (۸.۷ درصد) از این بازار را در اختیار دارد.
رمز موفقیت آسیا
چند پایه اساسی قدرت آسیا در اقتصاد اقیانوسی را تشکیل می‌دهند. نخست آنکه ۹۲ درصد از تولید آبزی‌پروری جهان در این منطقه متمرکز است. چین به تنهایی با تولید ۲۲.۴ میلیون تن جلبک دریایی، ۶۲ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. دوم، بر اساس تحلیل Cushman & Wakefield، این منطقه تا سال ۲۰۳۰ پذیرای ۶۵ درصد از طبقه متوسط جهان خواهد بود – عاملی که تقاضا برای خدمات دریایی را به میزان چشمگیری افزایش خواهد داد.
از منظر زیرساختی، ۱۳ بندر از مجموع ۲۰ بندر برتر جهان در آسیای شرقی و جنوب شرقی واقع شده‌اند. بررسی عملکرد بنادر کانتینری بانک جهانی حاکی از آن است که بندر یانگشان چین برای دومین سال پیاپی در صدر جدول قرار گرفته است.
اروپا با بهره‌گیری از مزیت‌های نهادی و فناوری خود، ۴۵۹ میلیارد دلار صادرات خدمات دریایی دارد که بالاترین رقم در سطح جهان است. همچنین این قاره با در اختیار داشتن ۴۷ درصد از سهم بازار جهانی انرژی بادی دریایی، نقش خود در اقتصاد اقیانوسی را بازتعریف می‌کند.
۴. تحلیل رشد ۲۶ درصدی: داستان یک بازگشت چشمگیر
همگرایی چندین عامل منجر به رشد ۲۶ درصدی اقتصاد اقیانوسی طی سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۳ شده است. این میزان رشد در مقایسه با رشد ۱.۹ برابری اقتصاد جهانی در همین دوره، بیانگر تاب‌آوری و پویایی منحصربه‌فرد این بخش است.
الف) شوک اولیه و بازگشت سریع
بر اساس مطالعه Nature درباره تأثیر COVID-19 بر حمل‌ونقل دریایی، این بخش در سال ۲۰۲۰ دچار افت شدیدی شد:
- کشتی‌های کانتینری: افت ۵.۶۲ تا ۱۳.۷۷ درصد
- کشتی‌های مسافربری: کاهش ۱۹.۵۷ تا ۴۲.۷۷ درصد
- کشتی‌های رو-رو: افت ۵.۱۲ تا ۱۴.۲۵ درصد
با این حال، بازگشت سریع‌تر از حد انتظار بود. تا پایان سال ۲۰۲۱، حجم تجارت دریایی به سطح پیش از پاندمی بازگشت و در سال ۲۰۲۳ رشدی ۳.۹ درصدی به ثبت رساند.
ب) محرک‌های ساختاری رشد
سه عامل اصلی این رشد قابل توجه را رقم زدند:
۱. انفجار تجارت الکترونیک: با رسیدن حجم تجارت الکترونیک جهانی به ۲۷ تریلیون دلار تا سال ۲۰۲۲، تقاضایی بی‌سابقه برای حمل‌ونقل دریایی شکل گرفت. تغییر الگوی مصرف از خرید حضوری به آنلاین، افزایش ۴۰ درصدی در حمل بسته‌های کوچک را به دنبال داشت.
۲. تحول دیجیتال: یافته‌های Clarksons بیانگر آن است که ۵۰ درصد از شرکت‌های زنجیره تأمین تا سال ۲۰۲۴ در حوزه هوش مصنوعی و تحلیل داده سرمایه‌گذاری کرده‌اند. IMO نیز با انتشار بیش از ۳۵ بخشنامه، زمینه را برای دیجیتالی شدن اسناد و فرآیندها فراهم آورد.
۳. بازطراحی زنجیره‌های تأمین: همه‌گیری کرونا شرکت‌ها را به تغییر رویکرد از مدل Just-in-Time به Just-in-Case واداشت. این تغییر استراتژی به افزایش موجودی‌ها و متعاقباً افزایش تقاضا برای فضای انبار و حمل‌ونقل منجر شد.
۵. سه ستون اصلی
۵.۱ گردشگری دریایی: غول ۷۲۵ میلیارد دلاری
صنعت گردشگری دریایی که ۷۲۵ میلیارد دلار ارزش دارد، نه فقط بزرگ‌ترین بخش اقتصاد اقیانوسی به شمار می‌رود، بلکه نماد قدرت بازگشت این اقتصاد نیز هست. این صنعت که در اوج همه‌گیری عملاً به حالت تعلیق درآمده بود، در حال حاضر رکوردهای تازه‌ای را ثبت می‌کند.
عملکرد خیره‌کننده صنعت کروز به عنوان نماینده این بخش، قابل توجه است. این صنعت با ۳۱.۷ میلیون مسافر در سال ۲۰۲۳ و پیش‌بینی رسیدن به ۳۵.۷ میلیون نفر در ۲۰۲۴، نه تنها به دوران پیش از کرونا بازگشته، بلکه از آن نیز فراتر رفته است. نکته جالب آنکه ۲۷ درصد از مسافران را افرادی تشکیل می‌دهند که نخستین تجربه سفر کروز خود را پشت سر می‌گذارند – نشانه‌ای از گسترش بازار به سمت مخاطبان جدید.
چهار غول صنعت کروز و رویکردهای متمایز آنها:
- Carnival Corporation: 92 کشتی، ۴۲% سهم بازار، رویکرد تنوع برندها
- Royal Caribbean Group: 64 کشتی، تمرکز بر کشتی‌های غول‌پیکر و مقاصد اختصاصی
- MSC Cruises: 22 کشتی با سریع‌ترین نرخ رشد و برنامه‌های توسعه جاه‌طلبانه
- Norwegian Cruise Line: 29 کشتی، تأکید بر بازار لوکس و تجربیات منحصربه‌فرد
تزریق ۵۶.۸ میلیارد دلار سرمایه برای ساخت ۵۶ کشتی جدید تا سال ۲۰۳۶، حاکی از اعتماد بالای این صنعت به آینده است. این کشتی‌های نوساز علاوه بر افزایش ۱۰ درصدی ظرفیت، با قابلیت اتصال به برق ساحلی و بهره‌گیری از سوخت‌های جایگزین، پاسخی به دغدغه‌های زیست‌محیطی نیز ارائه می‌دهند.
۵.۲ حمل‌ونقل دریایی: نوسان میان رونق و رکود
با ۳۸۶ میلیارد دلار ارزش، بخش حمل‌ونقل دریایی روایت متفاوتی دارد. این بخش پس از دوران رونق بی‌سابقه در سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۲۲، طی سال ۲۰۲۳ شاهد افت ۳۰ درصدی بود. بر اساس بررسی Container News، سطح تمرکز بازار به بالاترین حد تاریخی خود رسیده است.
وضعیت کنونی بازار کشتیرانی کانتینری:
MSC Mediterranean Shipping برای نخستین بار در تاریخ، با تصاحب ۲۰.۲ درصد از بازار، به جایگاه بزرگ‌ترین شرکت کشتیرانی جهان دست یافته است. این در حالی رخ داده که Maersk، رهبر دیرینه بازار، شاهد کاهش سهم خود از ۱۷ به ۱۴.۳ درصد بوده است. در رده‌های بعدی، CMA CGM و COSCO به ترتیب ۱۳.۲ و ۱۲.۹ درصد از بازار را در اختیار دارند.
مازاد ظرفیت، چالش عمده این صنعت محسوب می‌شود. با ثبت سفارش ۲.۷ میلیون TEU کشتی جدید و نرخ اسقاط پایین، انتظار می‌رود نرخ‌های کرایه بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش یابد. هشدار UNCTAD در گزارش ۲۰۲۴ حاکی از احتمال وقوع جنگ قیمتی در این بخش است.
۵.۳ فناوری‌های دریایی: آینده‌ای به ارزش ۳۴۶ میلیارد دلار
بخش فناوری‌های دریایی با ارزش ۳۴۶ میلیارد دلار، پرهیجان‌ترین قسمت اقتصاد اقیانوسی را تشکیل می‌دهد. این بخش که دربرگیرنده انرژی‌های تجدیدپذیر، بیوتکنولوژی و فناوری‌های نوین است، از بالاترین نرخ رشد برخوردار است.
انرژی بادی دریایی، ستاره درخشان این بخش:
- ظرفیت نصب‌شده: ۶۸.۳ گیگاوات در ۳۱۹ پروژه فعال
- پروژه‌های در دست اجرا: ۴۵۳.۶ گیگاوات (شامل ۱۰۴.۴ گیگاوات شناور)
- برآورد Precedence Research: رشد از ۵۵.۹ به ۲۹۸.۸ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۴
آینده درخشانی نیز در انتظار بیوتکنولوژی دریایی است. از ۶.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به ۱۳.۶ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۴ خواهد رسید و به منبع جدیدی برای داروها، مواد غذایی و محصولات صنعتی تبدیل خواهد شد.
۶. خلیج فارس: میدان رقابت شش قدرت منطقه‌ای
خلیج فارس که قلب تپنده اقتصاد انرژی جهان محسوب می‌شود، اینک صحنه رقابتی نوین در عرصه اقتصاد اقیانوسی است. شش کشور منطقه، هر یک با رویکردی متفاوت، در تلاش برای کسب سهم بیشتری از این بازار هستند.
امارات متحده عربی: الگوی تنوع موفق
با اقتصاد دریایی ۵۰-۶۰ میلیارد دلاری که ۱۵ درصد از GDP را شامل می‌شود، امارات موفق‌ترین کشور منطقه در این عرصه است. بررسی Carnegie Endowment نشان می‌دهد این کشور با تنوع‌بخشی هوشمندانه، میزان وابستگی به نفت را به ۲۱ درصد رسانده است.
عوامل کلیدی موفقیت امارات:
- بندر جبل علی: رتبه نهم جهان با ظرفیت ۱۴.۷ میلیون TEU
- DP World: فعالیت در ۸۲ ترمینال در ۶ قاره
- مرکز مالی دریایی دبی
- زیرساخت‌های پیشرفته و مقررات تسهیل‌گر
عربستان سعودی: تحول بنیادین با Vision 2030
با تکیه بر صندوق ۹۲۵ میلیارد دلاری PIF، عربستان جاه‌طلبانه‌ترین طرح‌های منطقه را پیگیری می‌کند. پروژه NEOM با بودجه‌ای بالغ بر ۵۰۰ میلیارد دلار و Oxagon با هدف ایجاد ظرفیت ۱۲ میلیون TEU، بیانگر عزم راسخ این کشور برای تبدیل شدن به قطب لجستیکی منطقه است.
قطر: تخصص در LNG و زیرساخت مدرن
قطر با اقتصاد دریایی ۱۵-۲۰ میلیارد دلاری، راهبرد تخصص‌گرایی را برگزیده است:
- تأمین ۳۰ درصد از LNG جهان (۷۷ میلیون تن سالانه)
- برنامه گسترش به ۱۲۶ میلیون تن تا سال ۲۰۲۷
- بندر حمد با ظرفیت ۷.۵ میلیون TEU و تجهیزات در سطح جهانی
جایگاه سایر بازیگران:
- ترکیه (۲۵-۳۰ میلیارد دلار): پنجمین تولیدکننده بزرگ کشتی در جهان با ۱.۵ میلیارد دلار تولید سالانه
- کویت (۸-۱۲ میلیارد دلار): تمرکز بر نوسازی زیرساخت نفتی با ۱۰۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری
- ایران (۱۵-۲۵ میلیارد دلار): پتانسیل عظیم محدودشده در اثر تحریم‌ها
جدول مقایسه اقتصاد دریایی کشورهای خلیج فارس:
| کشور | اقتصاد دریایی (میلیارد دلار) | سهم از GDP | ویژگی کلیدی |
|---|---|---|---|
| امارات | ۵۰-۶۰ | ۱۵% | تنوع موفق، DP World |
| عربستان | ۳۰-۴۰ | ۵% | Vision 2030، NEOM |
| قطر | ۱۵-۲۰ | ۱۲% | رهبری LNG |
| ترکیه | ۲۵-۳۰ | ۳% | کشتی‌سازی |
| ایران | ۱۵-۲۵ | ۳-۵% | پتانسیل محدودشده |
| کویت | ۸-۱۲ | ۷% | نوسازی زیرساخت |
۷. کشورمان در اقتصاد اقیانوسی: پتانسیل‌های محبوس در ۵,۸۰۰ کیلومتر ساحل
تناقضی آشکار در موقعیت کشورمان در اقتصاد اقیانوسی دیده می‌شود – کشوری با مزیت‌های ژئواستراتژیک بی‌نظیر که نتوانسته بهره کامل از آنها ببرد.
زیرساخت‌ها و دارایی‌های موجود
طولانی‌ترین خط ساحلی خلیج فارس متعلق به ماست با ۵,۸۰۰ کیلومتر. بندر شهید رجایی که ۸۵ درصد از ترافیک کانتینری کشور را پوشش می‌دهد، ظرفیت ۷۰ میلیون تنی دارد. بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور، علی‌رغم برخورداری از معافیت تحریمی آمریکا، با ۲.۵ میلیون تن ظرفیت فعلی، بسیار پایین‌تر از توان بالقوه ۱۲.۵ میلیون تنی خود فعالیت می‌کند.
ناوگان دریایی کشور با ۲۵۵ فروند کشتی در جایگاه ۲۲ جهانی قرار دارد، اما بنا بر گزارش Hellenic Shipping News، سهم کشورمان از ظرفیت کشتیرانی جهانی صرفاً ۰.۸۹ درصد است – رقمی که با حجم اقتصاد کشور تناسبی ندارد.
مزیت‌های استراتژیک بهره‌برداری نشده
کنترل تنگه هرمز: این معبر استراتژیک که محل عبور ۲۰ درصد از نفت مصرفی جهان است، برجسته‌ترین برگ برنده ژئوپلیتیک کشورمان به شمار می‌رود. اما این مزیت عمدتاً در قالب اهرم سیاسی به کار رفته تا یک فرصت اقتصادی.
دریای خزر – فرصت طلایی: در حالی که دیگر کشورهای ساحلی خزر، استخراج سالانه ۱.۲ میلیون بشکه نفت و ۵۰ میلیارد مترمکعب گاز از منابع دریایی دارند، کشورمان یگانه کشوری است که از این منابع بهره‌برداری نمی‌کند.
گردشگری دریایی: آمارهای گردشگری سال ۲۰۲۴ بیانگر جذب ۴.۱۶ میلیون گردشگر خارجی است (با رشد ۲۴ درصدی نسبت به سال گذشته)، اما سهم گردشگری دریایی بسیار ناچیز است. علی‌رغم برخورداری از سواحل زیبای خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر، این ظرفیت تقریباً بکر مانده است.
سناریوهای توسعه: از محدودیت تا شکوفایی
در افق کوتاه‌مدت (با فرض رفع تحریم‌ها)، قادر خواهیم بود:
- جذب ۲-۳ درصد از تجارت دریایی منطقه (برابر با ۱۵-۲۰ میلیارد دلار)
- نوسازی زیرساخت‌های بندری با تزریق ۱۰-۱۵ میلیارد دلار سرمایه
- ارتقای گردشگری دریایی به سطح ۵-۱۰ میلیون نفر در سال
- فعال‌سازی پروژه‌های نفت و گاز دریای خزر به ارزش ۵-۸ میلیارد دلار
در چشم‌انداز بلندمدت (سناریوی توسعه بهینه)، پتانسیل‌ها شگفت‌انگیز است:
- کسب درآمد سالانه ۱۵۰-۲۰۰ میلیارد دلار از اقتصاد دریایی
- ایجاد ۲-۳ میلیون فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم
- تبدیل به مرکز اصلی ترانزیت آسیای مرکزی به خلیج فارس
- کسب جایگاه رهبری منطقه در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی
۸. افق ۲۰۳۰: مسیر پرچالش به سوی ۳ تریلیون دلار
برآورد رشد اقتصاد اقیانوسی به ۳ تریلیون دلار تا سال ۲۰۳۰، که معادل نرخ رشد مرکب سالانه ۴.۵ درصد است، بر چندین محرک اساسی متکی است.
انقلاب انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی
بررسی‌های صنعتی حاکی از آن است که ظرفیت جهانی انرژی بادی دریایی از ۸۰ گیگاوات کنونی به بیش از ۲۰۰ گیگاوات تا سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت. تحقق این رشد مستلزم دگرگونی اساسی در الگوهای سرمایه‌گذاری است – گذار از تمرکز ۸۰ درصدی بر نفت و گاز به تخصیص ۵۰ درصد منابع به انرژی‌های تجدیدپذیر.
تنها در ایالات متحده، انتظار نصب ۲۰-۳۰ گیگاوات ظرفیت بادی دریایی تا سال ۲۰۳۰ وجود دارد که مستلزم تزریق ۲۸-۵۷ میلیارد دلار سرمایه است. اروپا که در سال ۲۰۲۳ به تنهایی ۱۵ گیگاوات ظرفیت جدید اضافه کرد، کماکان پیشگام این عرصه باقی مانده است.
فناوری‌های تحول‌آفرین
سه فناوری اصلی در حال بازتعریف چهره اقتصاد اقیانوسی هستند:
۱. کشتیرانی خودران: ارزش بازار کشتی‌های خودران از ۵.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به ۱۱.۴-۲۳.۹۱ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۲ افزایش خواهد یافت. منطقه آسیا-پاسیفیک با تصاحب ۳۳.۹ درصد از بازار، پیشتاز این دگرگونی است.
۲. سوخت‌های سبز: راهبرد IMO تعیین کرده که حداقل ۵-۱۷ درصد از سوخت‌های دریایی تا سال ۲۰۳۰ باید از منابع تجدیدپذیر تأمین شود. این هدف در مقایسه با سهم کنونی که کمتر از ۰.۵ درصد است، چالشی بزرگ محسوب می‌شود.
۳. بنادر دیجیتال: برآورد می‌شود ۶۰ درصد از بنادر عمده جهان تا سال ۲۰۳۰ کاملاً دیجیتالی و خودکار شوند.
چالش تأمین مالی: شکاف ۱۶۱ میلیارد دلاری
عمده‌ترین مانع در مسیر رشد، مسئله تأمین مالی است. یافته‌های UNCDF نشان می‌دهد:
- نیاز سالانه برای دستیابی به SDG 14: 174.52 میلیارد دلار
- منابع فعلی: ۸ میلیارد (کمک‌های خیریه) + ۵ میلیارد (کمک‌های توسعه‌ای)
- کسری: ۱۶۱.۵۲ میلیارد دلار در سال
راه‌حل‌های نوآورانه در حال شکل‌گیری:
- اوراق آبی (Blue Bonds): سیشل با انتشار ۳۰ میلیون دلار پیشگام شد
- مبادله بدهی-طبیعت: بلیز موفق به کاهش ۵۵۳ میلیون دلار بدهی شد
- تأمین مالی ترکیبی: تلفیق منابع دولتی و خصوصی
- صندوق‌های اقلیمی: بهره‌گیری از منابع Green Climate Fund
دستورالعمل IFC برای تأمین مالی آبی، چارچوبی جامع در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد که می‌تواند در کاهش این شکاف مؤثر باشد.
تحولات منطقه‌ای تا ۲۰۳۰
آسیا-پاسیفیک کماکان موتور محرک رشد باقی خواهد ماند و پیش‌بینی می‌شود به بیش از ۴۰ درصد از GDP جهانی دست یابد. آفریقا و آمریکای لاتین، مشروط به جذب سرمایه کافی، بالاترین نرخ رشد نسبی را تجربه خواهند کرد. منطقه قطب شمال نیز با افزایش دوره‌های بدون یخ در مسیر دریایی شمالی، فرصت‌های نوینی را پیش رو خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
اقتصاد اقیانوسی ۲.۲ تریلیون دلاری در آستانه تحولی عظیم قرار دارد. برای کشوری مثل ما که از مزیت‌های طبیعی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است، این موضوع فراتر از یک فرصت اقتصادی، یک ضرورت استراتژیک محسوب می‌شود. در شرایطی که رقبای منطقه‌ای با شتاب در حال گسترش ظرفیت‌های خود هستند، هر روز تعلل به معنای عقب‌افتادگی بیشتر خواهد بود. زمان تصمیم‌گیری و اقدام، همین امروز است.
در یک نگاه
کشورمان تنها ۲۵ میلیارد دلار (۱.۱%) از اقتصاد ۲.۲ تریلیون دلاری دریاها دارد | امارات: ۶۰ میلیارد دلار
۱. تحول ساختاری بازار
- ۵۹% خدمات، ۴۱% کالا – دیگر ماهیگیری و نفت محور نیست
- گردشگری دریایی (۷۲۵ میلیارد) > نفت و گاز دریایی (۲۵۰ میلیارد)
- چین برای اولین بار ۵۰%+ کشتی‌سازی جهان را در اختیار گرفت
۲. فرصت از دست رفته دریای خزر
- تنها کشور ساحلی بدون بهره‌برداری از منابع دریایی هستیم
- سایر کشورها: ۱.۲ میلیون بشکه نفت + ۵۰ میلیارد m³ گاز/سال
- ذخایر میدان سردار جنگل: ۱.۴ تریلیون مترمکعب گاز
- نیاز سرمایه‌گذاری: ۱۲ میلیارد دلار برای شروع
۳. رقابت شدید در خلیج فارس
- عربستان: 500+ میلیارد دلار برنامه سرمایه‌گذاری (NEOM)
- قطر: کنترل ۴۰% بازار جهانی LNG تا ۲۰۲۷
- ما: با بیشترین ساحل، کمترین برنامه توسعه
۴. انقلاب فناوری بدون ما
- ۲۰۳۰: 60% بنادر جهان کاملاً خودکار می‌شوند
- بازار کشتی‌های خودران: 5 برابر رشد
- سرمایه‌گذاری ما: هنوز صفر
۵. معادله واقعی فرصت
- امروز: هر ۱% افزایش سهم = 22 میلیارد دلار
- ۲۰۳۰: هر ۱% = 30 میلیارد دلار
- پتانسیل: رسیدن به ۵-۷% سهم = 150-۲۰۰ میلیارد دلار سالانه
بازنشر فانوس دریا به نقل از ترابران